Сценарий театральной постановки сказки Тимофея Егоровича Сметанина «Куерэгэй» (Жаворонок)

Тимофей Егорович Сметанин

Күѳрэгэй

остуоруйаттан быһа тардан театрализованнай инсценировка

(оҥордо:“Чээкэ” тыйаатыр-мастарыскыайа түмсүү)

Оруолларга:

Күѳрэгэй - оҕонньор кыыһа

Олоо - маачаха уола

Аҕа - Күѳрэгэй тѳрѳппүт аҕата

Маачаха - Олоо тѳрѳппүт ийэтэ

Туораах -кыра кутуйах

6 кутуйахтар.

Бастакы кѳстүү

(Балаҕан иһэ борук-сорук. Мурун тыаһа бѳҕѳ. Оргууйдук музыка тыаһыыр)

Бары утуйа сыталлар. Арай Күөрэгэйүлэтэ саҕаламмыт: тымтык уматар, оһох оттор, чаанньык уурар, сарсыардааҥы аһылык бэлэмниир. Дьонноро тураллар.Чэй кутуталаан остуолга олороллор. Күѳрэгэй чэй иһэ олордоҕуна

Маачаха:

- Күн ырааппыт. Баччаҕа диэри уугун таспакка, бурдуккун таппакка сылдьаҕын дуу, бэлэми аһыыргын эрэ билэҕин. (Дьахтар суоһурҕанар). Лэппиэскэни сиэмэ, оҕом Олоо сиэҕэ, бар иэдьэгэйгин сиэ.

Күѳрэгэй остуолтан туран биэдэрэ ылан таһырдьа тахсар.Маачаха утуйа сытар уолугар ымманыйар.

Маачаха оҕонньоругар:

• Бу кыыһын ханна сүттэ? Тахсан ыҥыр киирэн бурдугун тардыа этэ.

Оҕонньор тахсар. Олоо уһуктар. Күөрэгэй уулаах киирэн хараҕын уутун сотто-сотто бурдук тардар.

Маачаха:

- Ээ, оҕом сыыһа турдун дуу, аччыктаатын дуу, тоойуом? Кэл, лэппиэскэтэ сиэ. Ньээ, аһаа чыычаах, аһаабатаххына сылайыан дии. (Маачаха ымманыйа-ымманыйа оҕотун остуолга олордор бэйэтэ тахсан барар).

Күѳрэгэй дьиэ харбыыр Олоо Күөрэгэйгэ кэлэн мэһэйдэһэр, талах сиппиирин былдьыыр. Күөрэгэй төптөрү былдьаабытыгар Олоо соруйан ийэтэ истэрин курдук улаханнык ытыыр. Маачаха уола ытыырын истэн таһырдьаттан киирэн:

- Оҕобун сиэтэ ээ, сиэтэ. Охсор, Күѳрэгэй сыыһа халты оҕустаран куотан тахсар. Маачаха уолун кууһан олорор. Аҕалара киирэр.

Маачаха:

- Кыыһын оҕобун ѳлѳрѳрүгэр тиийдэ, тугу да үлэлээбэт, куруук этиһэр, киэр гын, икки харахпар кѳрдѳрүмэ эбэтэр иккиэн дьүгэлийиҥ!

(Кутуйахтар ункуулэрэ, орто белех оголоро)

Иккис кѳстүү

Күѳрэгэй аҕатын кытта өтөххө киирэн кэлэллэр.

Аҕата:

- Аны бу ѳтѳххѳ олороҕун, хайыыр да кыах суох. Хааһылаан сииргэр бу ньэчимиэн бурдук уотурбата. Чэ, мин бардым.

Күѳрэгэй барахсан аҕата тахсан барбытын кэннэ ѳр ытаата. Онтон туран хааһы астанан сиэри олорор (музыка тыаһыыр. Балаҕан муннугуттан атахтарын тѳбѳтүгэр оргууй хааман Бастакы кутуйах бытыгырайан тахсар, сытырҕалыыр, илиитинэн сапсынан дьонун ыҥыртыыр. Бары сытырҕалыы-сытырҕалыы, кыыһы кѳрѳ сатыы-сатыы, үтүрэһэ-үтүрэһэ тахсан кэлэллэр)

Күѳрэгэй:

- Ээ, барахсаттар аччыктаабыттара буолуо, - диэн баран сүгэ олугар хааһы кутан биэрдэ. Кутуйахтар бары хааһыларын сииллэр (куустуспутунан, умса туттубутунан тѳттѳрү таары сүгэ тула эргийэллэр).

Тотон истэрин имэринэллэр, Күѳрэгэйи тула олороллор. Кыыс саамай кыра кутуйаҕы сиэтэн ылан бэйэтин аттыгар олордор, имэрийэр:

- Кыраҕын даҕаны, мин эйиигин Туораах диэн ааттыам. Хата эйиэхэ ырбаахы тигэрим дуу? Туораах ытыһын таһынар, сѳбүлэһэн тоҥхоҥнуур.

Күѳрэгэй Туораахха ырбаахы тигэ олорон ыллыыр:

- Кыраҕын, үчүгэйгин

Кылааннаах түүлээххин...

Кыыс ырбаахытын тигэн бүтэрэн кэтэрдэр. Туораах үѳрэн эргичиҥниир:

Күѳрэгэй:

- Кэрэ да ырбаахы буолбут, үѳрдэхпиин!

(музыка тыаһыыр Туораах Күѳрэгэйдиин сиэттиһэн үҥкүүлүүллэр, кинилэр тула кутуйахтар эмиэ үҥкүүлэһэллэр).

Кутуйахтар субуруһан тахсан бараллар. Күѳрэгэй үҥкүүлүү-үҥкүүлүү дьиэтин харбыыр, хааһы буһарар, сүгэтин олугар кутуйахтарыгар хааһытыттан кутар. Кутуйахтар алта буолан тахсан хааһыларын сиэбитинэн бараллар. Күѳрэгэй Туораах суоҕун кѳрѳн айманар:

- Туораах ханнаный?

Кутуйахтар кини саҥарбытыгар наадыйбакка хааһыларын үрдүгэр түһэн сиэн бардылар.

Күѳрэгэй:

- Туораах, таҕыс! Хааһыта сиэ! Ырбаахын үчүгэй дуо, - дии-дии тахсан барар. Сотору буолан баран Туорааҕы сиэтэн киирэр, кутуйахтарын мѳҕѳр:

- Эһиги доҕоргут ырбаахытын тоҕо араарбаккыт, силискэ иҥнэн хаалбыт дии. Кѳрѳ-кѳрѳ хорооҥҥутун кэҥэтэн ойоҕоһунан ааһаҕыт. (Күѳрэгэй Туорааҕын имэрийэр, аһатар, ырбаахтын устар, кутуйахтар тахсан бараллар).

Күѳрэгэй суулаах таҥаһыттан кѳмүс манньыат таһаарар:

- Ийэм барахсан бу дойдуттан барарыгар бу кѳмүс манньыат биэрбитэ уонна "Аҕаҕар да кѳрдѳрүмэ, бостуой туттан кэбиһиэ, кэнники бэйэҕэр наада буолуо диэбитэ, - Кыыс хараҕын уутун соттор.

Кутуйахтар субуруһан киирэллэр, Күѳрэгэй үҥкүүлүү-үҥкүүлүү барыларын биир-биир манньыатыгар туруортуур, үҥкүүлүүллэр. Онтон кутуйахтар түмсэн тугу эрэ сүбэлэһэллэр уонна субуруһан тахсан бараллар. Күѳрэгэй хааһы буһарар. Сүгэлэрин олугар кутан бэлэмнниир да кутуйахтара кэлбэттэр. Кэтэһэн олорор:

- Тоҕо кэлбэттэрэ буолла?

Сотору соҕус буолан баран Туораах кэлэр:

- Бардыбыт, кэл, кэл, - дии-дии Күѳрэгэйи ыҥырар.

- Бай, туох буоллаҕай? - Күѳрэгэй Туорааҕы батыһар.

Күѳрэгэй хас да манньыаттаах, кэнниттэн кутуйахтар үстүү буолан манньыат туппуттар, биир кутуйах кэннилэриттэн биир манньыаты сыһан киирэллэр. манньыттарын тула үҥкүүлүүлээн эрдэхтэринэ ким эрэ ааны тоҥсуйар тыаһыттан кутуйахтар куоталлар.

( быыс сабыллар «Хаар ункуутэ»улахан белех кыргыттара хаар ункуутун толороллор)

Үһүс кѳстүү

Балаҕаҥҥа Күөрэгэй дьоно киирэллэр.

Маачаха:

- Дорообо, Күѳрэгэй! Хомун дьиэбитигэр барыах, миигин бука диэн бырастыы гын. Сыыһа да быһыылана сылдьыбыт эбиппин, аны эйэ дэмнээхтик олоруохпут.

Олоо:

- Балтым эрэ буолларгын алы гын, аны дьээбэлиэм суоҕа, тэҥҥэ сылдьыахпыт, үлэлиэхпит, оонньуохпут.

АҕатаКүѳрэгэй манньыаттарын кѳрѳн соһуйар:

- Манньыат! Хантан буллун тоойуом?

Күѳрэгэй:

- Ийэҥ, аҕаҥ эйиигин атаҕастаабыттар, билигин бэйэлэригэр кѳмѳлѳһѳр киһи буол, куһаҕан санааны тута сылдьыма диэн манна баар сэттэ дьон биэрдилэр.

Аҕата:

-Сэттэ дьон, таҥаралар, сир иччилэрэ?

Күѳрэгэй:

- Суох кинилэр мин доҕотторум.

Маачаха:

- Кимнээҕий ол үтүѳ санаалаах доҕотторун?

Күѳрэгэй:

- Туораах тахсыҥ, кэлиҥ, мин дьонум кэллилэр, куттанымаҥ! (Кутуйахтар субуруһан тахсаллар. Бары бииргэ үҥкүүлүүллэр).

Быыс.

Адрес публикации: https://www.prodlenka.org/metodicheskie-razrabotki/623106-scenarij-teatralnoj-postanovki-skazki-timofej