Родной язык

Күндү оҕолор, төрөппүттэр, ыалдьыттар!

Бүгүн биһиэхэ үөрүүлээх күн. Бастакы кинигэбитин букубаары бүтэрэн быраһаайдаһар күммүт буолар. Бу үөрүүлээх күнүнэн күндү оҕолору, төрөппүттэри, ыалдьыттары эҕэрдэлиибин!

Ханнык баҕарар врач, учуутал, агроном, лётчик, инженер, учёнай, бу биһиги төрөппүттэрбит – оскуолатааҕы олохторун, бу букубаартан саҕалаабыттара.Ол иһин букубаардар араас норуоттар тылларынан бэчээттэнэн тахсаллар. Саха бастакы букубаарын Семён Андреевич Новгородов айыаҕыттан, 98 сыл ааста. Ити сыллар усталарыгар кини бэйэтэ олус элбэхтик уларыйда, үгүс көлүөнэ дьону үөрэттэ. Ол эрээри, кини кылаабынай соруга_ оҕолору ааҕарга үөрэтиитэ, хаһан да уларыйбат. Билигин сыанаҕа ыҥырарбын көҥүллээҥ, маҥнайгы кылаас үөрэнээччилэрин.

(ырыа Буквы разные писать)

Оҕолоор, букубаарбыт бэйэтэ суох дии, бары ыҥырыаххайыҥ эрэ!

Бары: Букубаар! Букубаар! Букубаар!

Букубаар: Күндү оҕолор! Мин эһигини кытта быраһаайдаһаары, эһиги ааҕар, суруйар буолбут үөрүүгүтүн үллэстээри кэллим. Бастатан туран , эһигини мин буукубаларбын барыларын билбиккитинэн, ааҕар, суруйар буолбуккутунан эҕэрдэлиибин. Билигин алфавит буукубаларын төһө билэргитин бэрэбиэркэлиибин.

( оҕолор хоһооннорун ааҕаллар)

Букубаар: Күндү оҕолор, буукубалары үчүгэйдик үөрэппиккит, билбиккит. Билигин аны миигин билиигитинэн үөрдүөхтээххит. Мин тугу ыйытарбын өйдөөн истиҥ уонна илиигитин уунан эппиэттээҥ:

Бу туох бэлиэлэрий? (а/д, б/д, дифтонг )

Хас кылгас аһаҕас дорҕоон баарый?(8)

Хас уһун аһаҕас дорҕоон баарый?(8)

Хас дифтонг баарый?(4)

Ханнык аһаҕас дорҕоону бэлиэтиир буукубалар нууччаттан киирбиттэрий?(я, е, ё, ю)

Ханнык бүтэй дорҕоону бэлиэтиир буукубалар нууччаттан киирбиттэрий?(в, ж, з, ш,щ,ь, ъ,ф)

Дорҕоону бэлиэтээбэт ханнык буукубалар баалларый?(ь,ъ)

Бу ханнык буукубаларый? (Б,б)

Бу ханнык буукубаный?(ҥ) Тоҕо соҕотоҕуй? ( киниттэн саҕаланар тыл суох)

Өссө наар кыраттан суруллар саха тылыгар ханнык буукубалар баалларый? ( ҕ,һ,й)

Саха алфавита барыта хас буукубалааҕый?(40)

Бу ханнык сурук бэлиэтэй?(.) Кини ханна турарый? ( Этии кэннигэр) Сөп, туочука кэннэ ханнык буукубаттан суруйабытый? (улахан)

Маладьыастар, мин билигин аахпыт кэпсээннэрбититтэн быһа тардыылары ааҕыам, эһиги, ханнык айымньыттан аахпыппын таайыахтааххыт.

Кини сытыы- хотуу уолчаан. Өстөөхтөрү чуо- бааччы булла. ( Чөөчө)

Кини үллүбүт, үллэн испит. Хабах саҕа буолбут. Онтон эмискэ «паа-ыс» гына түспүт.(баҕа)

Ытаама, - диэтим мин. Ытыспын дэлби сылыттым. Онтон кини имин соттум, соттум, соттум.(Тымныы күн)

Бэргэһэтин устан, мэкчиргэни бырахпыт. Сыыһан кэбиспит. (Бээчэ бэргэһэтэ)

Кини мэниктээн хапкаан иһигэр-таһыгар ойо сылдьыбыт. Арай хапкаан эмискэ «лап» гына түспүт. (Мэник муҥур)

Саас көтөрдөр эмиэ хоту дойдуга эргиллэн кэлбиттэр. Көрбүттэрэ, төрүт да тоҥон өлбөтөх. Түүтэ өҥө эбии тупсубут. Тыс этэрбэс кэппит. Хараҕа кытарыар диэри уойбут.( хабыйахаан)

Дима эбэтигэр кыларыйар кырдьыгы эттэ. Кини, мэлдьэспитэ буоллар,икки буруйу оҥоруо этэ. (чааскы)

Маладьыастар!

Таптаан миигин аахтыгыт,

Таабырыммын таайдыгыт,

Аны араас кинигэни

ааҕа сылдьыҥ эһиги.

Умсугуйан үөрэниҥ,

Оскуоланы бүтэриҥ,

Ол эрээри бука бары

Умнаайаҕыт букубаары!

Билигин оҕолорбут махталларын истиэхпит.( оҕолор хоһоон ааҕаллар)

Букубаар: оҕолоор, махталгыт иһин баһыыбаларыҥ. Аны эһиги мин бырааттарбын ааҕыаххыт. Билигин мин кинилэри киллэртиэм.

- Дорооболоруҥ, оҕолоор!

Букубаар:Бу кимнээх эбиттэрий , ааҕыҥ эрэ. (саха тыла, литература ааҕыыта)

Саха тыла: Мин саха тыла диэммин. Таба суруйарга үөрэтиэм, ылбыт билиигитин чиҥэтиэм, быраабылалары биллэриэм.

Литература ааҕыыта: мин литература ааҕыыта диэммин. Мин страницаларбар элбэх кэпсээни ааҕан билсиэххит, элбэх сонуну, кэрэни билиэххит, таабырын да таайсыахпыт. Онуоха бары иҥнигэһэ суох ааҕаргыт наада. Эһиги биһигини харыстааҥ, алдьатымаҥ, киртитимэҥ.

Саха тыла: оҕолоор, мин эһиэхэ сорудахтаах кэллим. Болҕойон дуосканы көрүҥ эрэ. Серёжа диэн уол эһиги курдук маҥнайгы кылааска үөрэнэр эбит. Учуутала кылаас, түннүк, Юра диэн тыллары суруйарыгар сорудахтаабыт. Серёжа суруйуутугар сыыһа баар буоллаҕына, көннөрүҥ.

( кылас, түнүк, юра) ( оҕолор көннөрөллөр)

Литература ааҕыыта: мин эмиэ сорудахтаах кэллим, карточкалары биэриэм, ону биир биир ааҕан иһитиннэриҥ эрэ. ( оҕолор ааҕаллар)

с/т, л/ аа: Биһиги сорудахтарбытын иҥнибэккэ толорбуккутуттан наһаа үөрдүбүт, маладьыастар.

Букубаар: Дьэ, оҕолоор, быраһаайдаһар кэммит тиийэн кэллэ, бырааһынньыкпыт түмүгэр эһиэхэ анаан номинациялары анаатым.

«Саамай дорҕоонноох ааҕааччы»- Руслана Иванова

«Саамай өйдөөн ааҕааччы»- Дьулус Барашков

«Саамай кичэйэн ааҕааччы»- Вадим Петров

«Хоһоону айымньылаахтык ааҕарын иһин»- Винокуров Мерген

«аахпытын сиһилии кэпсиирин иһин»- Оля Прокопьева

«Саамай таптаан ааҕааччы»- Сокольников Алёша

«Саамай тэтимнээх ааҕааччы»- Маша Демьянова

« Саамай бастыҥ ааҕааччы»- Гера Барашков

Учуутал:

Билигин тыл бэриллэр оскуола библиотекарыгар Попова В.М.

Билигин бэйэлэрин истиҥ эҕэрдэ тылларын тиэрдиэхтэрэ саамай күндү дьоҥҥут, төрөппүттэргит.

Мин үөрэнээччилэрбин эмиэ бу үөрүүлээх күҥҥүтүнэн эҕэрдэлээн туран бэйэм сэмэй бэлэхтэрбин туттарабын. Уонна өссө кыһанан үөрэнэргитигэр, элбэҕи ааҕан билиигит күн аайы элбээн иһэригэр баҕарабын.

Манан бүгүҥҥү мероприятиебыт түмүктэнэр. Биһиги үөрүүбүтүн үллэстэ кэлбиккитигэр, күүс-көмө буолбуккутугар махтанабын.

Көрсүөххэ диэри!

Адрес публикации: https://www.prodlenka.org/metodicheskie-razrabotki/328701-rodnoj-jazyk