Ким тумса ордугуй

Уруок этаптара

Бириэмэтэ

Учуутал дьарыга

Үөрэнээччи дьарыга

Үөрэнэр түгэн

2

Турдубут, үтүө күнүнэн, оҕолоор!

Эһиги бүгһн мин үөрэнээччилэрим буолаҕыт, мин аатым________, бүгүн эһиэхэ «Тулалыыр эйгэ» уруогун ыытыам.

Бу күн сиригэр саамай үчүгэй – киһи үтүө санаата. Бэйэ – бэйэбитигэр мичээрдэ бэлэхтэһиэххэйин эрэ, ыалдьыттарбытыгар эмиэ.

Үтүө күнүнэн!

(мичээрдииллэр)

Үөрэнэр соругу туруоруу

7

-Билигин бары хараххытын симэргитигэр көрдөһөбүн уонна тугу истэргитин хараххытыгар оҥорон көрөөрнүҥ эрэ(көтөрдөр саҥаларын холбуубун 1 мин.)

-ЧЭ о5олоор, эһиги тугу иһиттигит?

-Ким ханнык көтөрдөрбилэрий?

-Көтөрдөр диэн кимнээхтэрий? Кинилэр атын кыыллартан туох уратылаахтарый?

Истиҥ эрэ оҕолоор, биирдэ Виталий Бианки диэн о5о суруйааччыта көтөрдөр кэпсэтэллэрин истибит. Онтон эһиги истиэххитин баҕараҕыт дуо? (слайд - видео)

-Көтөрдөр туох туһунан кэпсэттилэр? Кинилэр тугу мөккүстүлэр?

- Онтон эһиги санааҕытыгар ханнык көтөр тумуһа ордугуй? Кинилэр то5о атын – атын тумустаахтара буолуой?
- Сеп, очооҕуна бүгүҥҥү уроукпутугар ханнык ыйытыы туруоруохтаахпытый?

- Ол аата биһиги бүһүн көтөрдөр тумустара хайдах быһыылаах буоларын уонна ким тугунан аһылыктанарын билиэхтээхпит. (дуоскаҕа: тумус, аһылык)

(харахтарын симэн истэллэр)

-көтөрдөр саҥалара

-туллук, барабыай, хараҥаччы,…

-көтөрдөр, кинилэр кынаттаахтар, тумсулаахтар.

- Ким тумуһа үчүгэйин?

- Ким тугу аһыырыттан тутулуктаах.

- Ким тумса ордук үчүгэйий?

Үөрэнэр соругу толоруу.

15

-мин билигин эһиэхэ 3 араас быһыылаах көтөрдөр тумустарын көрдөрүөм. (дуоска5а иилэн иһэбин).

1 – кы нүөмэрдээх тумуһу көрөн баран туох дии санаатыгыт? Кини хайда5ый?

Билигин 2-с тумуһу көрүөххэ. Бастакыттан туох атыннааҕый?

Онтон бу 3 – с нүөмэрдээх тумус.

Онтон билигин эһиги ким тугунан аһылыктанарын быһааран көрүөххут. Аһылык быһыытынан аҕаллым: сиэмэлэри, үөн – көйүүр, уонна кутуйах(көрдөрөбүн)

-Ханнык тумус туох аһылыкка барсарын билээри эһиги билигин бөлөҕүнэн үлэлиэххит. Гынан баран үлэлиэхпит иннинэ бөлөххө үлэлиир быраабыланы санаан ааһыахха эрэ. Бөлөххө хайдах үлэлиэхтээхпитий? (бөлөххө араарабын)

-Үлэҕит саҕаламмытын биллэрэн чыычаахтар саҥалара иһиллиэ. (үлэлиир малларын түҥэтэтэбин)

- Оҕолоор, бэлэмҥит да? (сигнал

тыаһыыр).

Ханнык тумуһунан тугу ылар табыгастааҕын быһаараҕыт. Илиигитинэн ылбаккыт, хайаан даҕаны мин эһиэхэ биэрбит малларбынан туттаҕыт.

-Бөлөхтөн биир киһи эппиэттиэҕэ ону сүбэлэһэбит уонна миэстэбитин булан олоробун.(эрээттэринэн ыйытабын). Биһиги тумустар хайдах быһыылаах буолалларын, ким тугунан аһыырын быһаардыбыт.

- синньигэс, уһун

- эмис, кылгас

- токур, кылгас, эмис

- кыратык саҥарабыт, бэйэ – бэйбитин истэбит, субэлэн үлэлиибит.

(Бөлөххө арахсан тураллар)

-Бэлэммит.

(Бөлөҕүнэн үлэ)

(Бөлөхтөн эппиэттиир киһини талаллар)

(Эппиэттииллэр)

Хонтуруолланыы

15

1.Онтон билигин бу чыычаахтары тумустарынан араартаан ууруоххайын эрэ!

- 1кы бөлөх көтөрдөрө тугунан аһылыктанарый? То5о инник дии санаатыгыт? Оччо5о кинилэри кимнээхтэр диэн ааттыыбытый?

- 2с бөлөх көтөрдөрө тугунан аһылыктаналларый, кинилэри кимнээхтэр диэн ааттыыбытый?

- Оччотугар 3с бөлөхпүт туох диэн буоларый? То5о?

-кинилэр кыра кыыларынан, атын чыычаахтарынан аһылыктаналлар.

2. – Мин билигин эһиэхэ карточка түҥэтэбин. Ойууну көрөн баран тугу гыныахтаахпытын биллигит? Эһиги тумус уруһуйдаан биэриэххитин наада эбит уонна сөптөөх аһылыгы талан стрелканан ситимниэхтээх эбиккит. (кэрийэн көрөбүн, сорудаҕы ыарарҕаппыт оҕоҕо көмөлөһөбүн).

(барабыай, ымыы, чычып – аап, түүҥҥү чыычаах, суон тумус, үгүрүө,бочугурас, улар, эһэ барааҕа )

Үүнээйинэн, оччоҕуна кинилэр ҮҮНЭЭЙИ АҺЫЛЫКТААХ КӨТӨРДӨР диэн буолаллар.

- Үөнүнэн – көйүүрүнэн, кинилэр – ҮӨН – КӨЙҮҮР АҺЫЛЫКТААХ КӨТӨРДӨР БУОЛАЛЛАР.

-Кинилэр кыылларынан аьылыктаналлар, ол аата СИЭМЭХ КӨТӨРДӨР диэн буолаллар.

(карточканан үлэлииллэр)

(Үлээн бүппүттэрин кэннэ сөптөөх эппиэти кытта бэйэлэрин үлэлэрин тэҥнииллэр).

Түмүк.

5

-Бэйэбит бүгүҥҥү үлэбитин сыаналаныаҕын эрэ. Аттыгытыгар кэмбиэр сытар, ити иһигэр смайликтар бааллар. Бу уруокк хайдах үлэлээтим дии саныыгытый? Барытын өйдөөтүм, саҥа билиини иҥэринним диир буоллаххытына – үөрбүт сирэйи талаҕыт, уруогу олус ыарарҕаттым дии саныыр буоллаххытына – үөрбүт сирэйи талаҕыт.

- Смайликтарбытын ыалдьыттарбытыгар көрдөрүөҕүн эрэ.

- Наһаа үчүгэй, мин эмиэ эһиэхэ кэлэн уруок ыыппыппыттан олус диэн астынным уонна бу маннык бэлиэни туттарабын.(чыычаах ойуулаах значок.)

- Эһиги мантан ыла чыычаахтары чинчийээччи дьоннор ахсааннарыгар киирэҕит. Кинилэр ким диэннэрин билэҕит ду? Орнитолог диэн эбиттэр.

- Турдубут, Көрсүөххэ диэри!

(кэмбиэр иһиттэн икки көрүҥ смайликтары хостоон, бэйэлэригэр сөп түбэһэр майлигы талаллар, көрдөрөллөр.)

- (тураллар) КӨРСҮӨХХЭ ДИЭРИ!