Учугэйтэн уорэбит, куьа5антан хомойобут

Чымнайская средняя школа учитель начальных классов

Варламова Татьяна Спиридоновна

2 кылаас

Кылаас чааьа

Темата: Учугэйтэн уорэбит, куьа5антан хомойобут.

Cыала:

*Ос хоьооннорун кэпсэтэр сана5а тутта уорэнии.

*Ситимнээх сананы сайыннарыы.

*Cиэрдээх быьыыга-майгыга иитии.

1.Тэрээьин чаас:

Саха былыр-былыргаттан илдьэ сылдьар ханнык торут угэстээ5ий? (Ыалдьытымсах). Бугунну кылаас чааьыгар сиэр-майгы туьунан кэпсэтиьиэхпит.

-Дьэ, биьиги ханнык учугэй оруттэри,майгылары билэбитий?

-Онтон куьа5ан оруттэри?

- Соп, бу этиллибит учугэй майгылаах киьиттэн биьиги хайыыбытый? (Уорэбит ).

- Оттон куьа5ан майгылаах киьиттэн? (Хомойобут ).

Онон биьиги кылааспыт чааьын темата туох диэний?(Учугэйтэн уорэбит,куьа5антан хомойобут).

Cалгыы ос хоьооннорунан киьи майгытын быьаара уорэниэхпит, кинилэр суолталара туохха уорэтэрин быьаарыахпыт, ос хоьооннорун кэпсэтэр сана5а тутта уорэниэхпит.

2.Ос хоьооннорун туьунан бэсиэдэ.

О5олоор, ос хоьоонорун ким айарый? (Норуот ).Ос хоьоонноро норуот былыр –былыргаттан олох-дьаьах, быьыы-майгы туьунан ойун-санаатын тумуктууллэр. (Ос хоьооно-норуот мындыр толкуйа ).Ос хоьоонноругар кыайыылаах-хотуулаах улэ, мындыр ой урдуктук сыаналанар, утуо-майгы, сыьыан мэлдьи хай5анар,убаастанар, оттон баттабыл-ата5астабыл,буруй-сэмэ,содур быьыы сэмэлэнэр.Онон ос хоьоонноро киьини учугэйгэ,итэ5эьи, ал5аьы,буруйу сэмэлииргэ, коннорорго уорэтэр.

Бэриллибит ос хоьоонорун суолталарынан утуо-куьа5ан майгыларга наардаан.

-Аччыгы аьат, тонмуту ириэр.Ыалдьытымсах.

-Албын тыла муоттээ5эр минньигэс.Албын.

-Инсэтиттэн иэдэйбит, акаарытыттан алдьаммыт.Инсэ.

-Эйэ5эс киьи элбэх до5ордоох.Эйэ5эс.

-Уу диэбитэ хаар, хаар диэбитэ уу.Сымыйаччы.

Бу ос хоьооннорунан киьи майгытын араара уорэнэбит.

3.Ос хоьоонноро ыьыллан хаалбыттар ону хомуйан таьаарыаххайын эрэ.

Утуо ат биир кымньыылаах утуо киьи биир тыллаах

Тутуон иннинэ толкуйдаа кэрдиэн иннинэ кээмэйдээ

Сурэ5э суох суус субэлээх

Учугэй до5ор эмискэ костубэт

Ыстаабыккын эрэнимэ ыйыстыбыккын эрэн

Ынах маныраьан киьи кэпсэтэн билсэр

Суолталара туохха уорэтэрин ырытыы.

Ос хоьооннорун истэ эрэ буолбакка, бэйэбит эмиэ кэпсэтэр санабытыгар тутта уорэниэхтээхпит.

4.Бастакы кэпсээни истии.

Коля уонна Миша кыра эрдэхтэриттэн до5ордулар.Кинилэр кылаастарыгар Ваня диэн сана уол уорэнэ кэлбит.Коля сонур5аан наар ванялыын сылдьар буолбут. Онтон Миша олус хомойбут. Коля5а ханнык ос хоьоонун этиэххэ собуй? (Сана до5ордоо5ор, эргэ до5ор ордук. До5оргун туьэн биэрбэт буол).

Учуутал кэпсээн аа5ар.

Бала5ан иьэ, икки уол утуйа сытар.Чыычаах ыллыыр, кэ5э этэр.Ийэлэрэ ынахтарын ыан киирэр.”Чэ тукаларыам,турун,урун кун сандаарбыта, улэьит киьи турбута быдан буолла.О5ом Мичил этиппэт да5аны, туран кэллэ5э ити.Оттон эн,Дьулус, турбаккын дуо?”Дьулус ула5а диэки эргийдэ.Ийэлэрэ тахсаары туран:”Чэ,Мичил,аьаан баран ньирэйдэргин мэччитэ ыытаар”.Мичил, куорчэхтээх лэппиэскэтин сиэн баран, Дьулуьу туруора сатыыр.Онтон:”Бэйи, Дьулуьу дьээбэлиэххэ, аьын барытын кистээн кэбиьиэххэ, то5о эрдэ турбата5ай?”.

Чыычаах ыллыыр.Кэ5э этэр.Дьулус дьэ нэьиилэ сыьыллан, дьааьыйа – дьааьыйа, остуолга кэлэр.Ас хаалбата5ын корон:” + Оо, миэхэ аьылык хаалларбатахтар”,- диэт,ытаабытынан барда.

-Ырытыы5:эрдэ турбут чыычаах тумсун соттор, хойут турбут чыычаах хара5ын хастар.

-Дьэ,то5о итинник диэтигит?

-Дьулус бу ос хоьоонун иьиттэ5инэ коннорунуо дуо? Оссо ханнык ос хоьооно бу тугэннэ соп тубэьиэй? Cарсыарда хойут туруон,куннун сутэриэн.

5.Иккис кэпсээни истии.

Уйбаанчык муоста5а кубиктарынан, оттон Айыына куукуланан оонньуу олороллор. Ийэлэрэ киирэн:” Чэ, о5олоруом, сотору аьыахпыт. Аьаан баран масс саьаанныахпыт. Дьиэ5итин хомуйун”.

Мин хомуйбаппын, наьаа сылайдым. Мас саьаанныы эмиэ тахсыбаппын диэтэ Уйбаанчык.

То5о?- диэтэ Айыына.

Утулугум суох, диэтэ Уйбаанчык.

Хоско, орон анныгар сыталлара дии-диэтэ Айыына.

- Ол алдьаммыт утулуктэр. Ийэм тигэн биэрдин -диэтэ Уйбаанчык.

6.Ырытыы: Уйбаанчыкка туох диэ этигитий?

Cурэ5э суох суус субэлээх.Ким улэлээбэт, ол аьаабат. Дьол улэ5э баар. Киьини улэ киэргэтэр.

Бу ос хоьооннорун Уйбаанчыкка эттэххэ хайдах уол буола сатыа5ай?

Онтон биьиэхэ Уйбанчыкка дуу, Дьулуска дуу маарынныыр о5олор бааллар дуо?

Онон, эйэ5эс,сайа5ас, коно-корсуо, улэ5э дьулуурдаах буоллаххытына бар дьонно собулэтэр утуо дьон буола уунэн тахсыаххыт. Оччо5о бар дьон эьигини коро-коро уоруох эрэ тустаах.

7.Тумук.

Бу кылаас чааьыттан туох санаа5а кэллигит?

-Ос хоьооно куьа5ан майгыланыыны тыл кутаатынан ыраастыыр эбит.Оччо5о куьа5ан майгылаах киьи бэйэтин майгытын коннорунуон соп, учугэйгэ эрэ тардыьыан соп.

Адрес публикации: https://www.prodlenka.org/metodicheskie-razrabotki/43669-uchugjejtjen-uorjebit-kua5antan-homojobut