Куттас кулугуттэн да куттанар

Куттас кулугуттэн да куттанар

(нуучча остуоруйата)

Арай биирдэ биир дэриэбинэ са5атыгар кып-кыра дьиэ5э кырдьа5ас Балбаара эмээхсин, кини сиэнэ кыыс Кунду Кулуук Кээчэ, копсоркой кутуруктаах Куута диэн ааттаах кууруссалара уонна кинилэр Хороонньут диэн кутуйахтара буолан олорбуттар.

Кун аайы Балбаара эмээхсин сиэнэ кыыс Кунду Кулуук Кээчэлиин дьиэлэриин иьигэр, Кууталара оьох кэннигэр, Хороонньут бэйэтин уйатыгар тубугурэн тахсаллар эбит.

Кинилэр кунун аайы солуурдарын тутан уу баьа бараллар эбит. Эмээхсин солуура арыый улахан, Кунду Кулуук Кээчэ солуура арыый кыра, Куута солуурча5а кыракый оттон Хороонньут киэнэ кыып-кыра эбиттэр.

Эбээлэрэ ууну холуодьастан баьар эбит. Сиэнэ кыыс Кунду Кулуук Кээчэ хоруудаттан баьар эбит. Кууталара чалбахтан, оттон Хороонньут сибиинньэ о5отун туйа5ын суолуттан баьаллар эбит.

Ууларын баьан тонноллоругэр эмээхсин солууруттан уута палк-палк гынан урэх буолан субуруйан тохтор эбит. Кунду Кулуук Кээчэ солууруттан уута эмиэ палк-палк гынан суурук буолан субуруйар эбит. Кууталарын солууруттан уута палк-палк гынан сап са5а буолан субуруйан хаалар эбит. Оттон Хороонньут солуурча5ыттан кап-кап гынан хааппылалар тохтоллор эбит.

Арай биир эмиэ кинилэр уу баьа барбыттар. Ууларын баьаннар дьиэлэрин диэки баран испиттэр. Бастаан эбээлэрэ, онтон Кунду Кулуук Кээчэ. Кини кэннэ Куута уонна саамай бутэьик Хороонньут суурэн испит.

Ити кэмнэ о5уруот таьыгар яблоня тордугэр Куттас Куобах утуктуу сыппыт. Оттон урдугэр яблоня кылгас угар яблоко ыйанан турбут. Ыйанан турбуут-турбут, еер да ер турбут. Тура сатаан баран яблоко токкуйдаабыт: «Уу, айа да айа. Ким эмит кэлэн саатар маьы хамсатара буоллаар, оччо5о миэхэ уктан текюнюйэн туьэрбэр кемелеьуо этэээ...».

Ити киэмнэ мэник тыал туспут, яблоняны хамсаппыт да, яблоко нуктуу сыппыт куобах тебетюгэр кэлэн туспут. Куобах кутталыттан уьукта туспут да, тугу да кербекке суурэ турбут:

- Оой-оой-ой! Булчуттар! Булчуттар ытыалыыллар! Куотуоххаааа….

Арай кини утары эмээхсин, сиэнинээн Кунду Кулуук Кээчэлиин, Кууталарынаан, Хороонньуттарыннаан ууларын туппутунан хааман испиттэр. Куттас Куобах кутталыттан кинилэри кербекке сууллартаан ааспыт. Бары ууларын то5о туьэн тыас-уус баьаам буолбут. Бары кутталларыттан дьиэлэрин диэкки суурбуттэр. Дьиэлэригэр суурэн киирэннэр эбээлэрэ оронугар суор5анын саптан сыппыт, Кунду Кулуук Кээчэ эбэтин кэннигэр саспыт. Кууталара оьох кэннигэр букпут, Хорооонньут уйатыгар киирэн салыбырыы сыппыт.

Эмээхсин кутталыттан тугу да токкуйдаабат буолбут: «Кун туллара, куьэнэ быстара кэллэ. Туох-туох кыылга тубэьэ сырыттым? Улахана сурдээх! Арааьа эьэ быьыылаах! Хайдах мин киниттэн куотан тыыннаах хаалбытым буолла?» Кэннигэр Кунду Кулуук Кээчэ сиэнэ ытыыр: «Эбээ, мин урдубэр улахан ба5айы боро ыстанна! Харахтарааа манныктар! Тиистэрин килэннэтэр, ессее кутуругун керуон этээ! Кини миигин сиэн эрэ дии санаан ыллым!»

Оттон оьох кэннигэр саьан сытан Куута саныыр эбит: «Куут-кут-кут. Уйабар уу киирдэ. Улахан да саьылга тубэьэ сырыттым! Иэдээн! Миигин тутан сии сыста дии! Хата хайдах киниттэн куоппуппун ейдеебекке да хааллым!». Хороонньут кутуйах хороонугар сытан токкуйдуур: «Уааай, туох улахан куоскатааай! Уйэбэр инник улахан куосканы кере иликпин. Иэдээн! Эчи харахтара улаханын, эчи илиилэрэ улаханын. Ити айылаах баппа5айынан миигин харбаан ыла сыста дии. Миигин сиэтэ дии санаабытым! Хайдах итинник улахан куоскаттан куоппуппун ейдеебеппун да5аны!»

Ити кэмнэ куттас куобах ойуур устун суурэн тиийэн талах анныгар саьан сытан токкуйдуур: «Ьуу, сурэ5им айахпынан тахсаары гынна! Ити булчуттар тутан сии сыстахтарын! Эчи элбэхтэрин, бары саалаахтар энин. Миигин дьолутэ ыта сыстылар дии. Хата тугум да эчэйбэтэх быьылаах. Хайдах кинилэртэн эчэйбэккэ куоппутум буолла!»

Куттас кулугуттэн да куттанар

(нуучча остуоруйата)

Оруолларга:

Кэпсээнньит- Мэхээчэ

Эмээхсин- Эля

Кунду Кулуук Кээчэ- Нелли

Куута- Люба

Хороонньут кутуйах- Марик

Куобах- Валера

Мэник тыал- Юлиан

Эьэ- Руслан

Боро- Максим

Саьыл- Ванесса

Куоска- Эльдар

1 костуу

Декорацията: 1.Былыргы дэриэбинэ уруьуйа

Действиета: 1. Кэпсээнньит са5алыыр: Арай биирдэ биир дэриэбинэ са5атыгар кып-кыра дьиэ5э кырдьа5ас эмээхсин, кини сиэнэ кыыс Кунду Кулуук Кээчэ, копсоркой кутуруктаах Куута диэн ааттаах кууруссалара уонна кинилэр Хороонньут диэн кутуйахтара буолан олорбуттар.

2 костуу.

Декорацията: 1. Нууччалыы кыра дьиэ иьэ. Ортотугар оьохтоох. Муннугун диэкки хороон костор.

Кэпсээнньит: Кун аайы эмээхсин сиэнэ кыыс Кунду Кулуук Кээчэлиин дьиэлэриин иьигэр, Кууталара оьох кэннигэр тубугурэн тахсаллар эбит.

Действиета: 1. Эмээхсин ас астыыр, сиэнэ кыыс дьиэ харбыыр. Кууталара оьох кэннин хомуйар.

3 костуу

Декорацията: Хороон иьэ туьунан кыра дьиэ курдук.

Хороонньут бэйэтин уйатыгар дьиэтин хомуйар, харбыыр.

4 костуу

До5уьуола: тургэн музыка

Декорация: Нууччалыы дьиэ таьа. Дьиэттэн тэйиччи холуодьас. Холуодьас таьыгар хорууда. Чалбах. Сибиинньэ туйа5ын суолугар мустубут уу.

Действиета: Музыканан кун аайы солуурдарын тутан уу баьа бараллара, кэлэллэрэ.

Солуурдарыттан улара капайдыыра кестер. Палк-палк(тургэн), палк-палк(арыый тургэн), палк-палк(бытаан), кап-кап…

5 костуу

«Кап-кап». Ункуу.

6 костуу. Сана бытаан музыка са5аланар

Декорацията: Нууччалыы дьиэ таьа. Дьиэттэн тэйиччи холуодьас. Холуодьас таьыгар хорууда. Чалбах. Сибиинньэ туйа5ын суолугар мустубут уу.

Действиета: Дьиэлэрин таьытта солуурдарын тутаннар уу баьа бараллар. Холуодьастан, хоруудаттан и т.д. ууларын баьан теннен иьэллэр.

7 костуу

Декорация: о5уруот таьа, яблоня уунэн турар, кыьыл яблоколаах.

Действиета: Ити кэмнэ о5уруот таьыгар яблоня тордугэр Куттас Куобах утуктуу сыппыт. Оттон урдугэр яблоня кылгас угар яблоко ыйанан турбут. Ыйанан турбуут-турбут, еер да ер турбут.

Эмискэччи мэник тыал кэлэн маьы хамсаппытыгар яблоко куобах урдугэр туспут.

Куобах кутталыттан уьукта туспут да, тугу да кербекке суурэ турбут:

- Оой-оой-ой! Булчуттар! Булчуттар ытыалыыллар! Куотуоххаааа….

8 костуу

Декорация: Дьиэттэн холуодьаска диэри барар суол.

Действиета: уу баьан иьэллэр, уочаратынан хаамаллар, сынньаналлар, салгыы хаамаллар.

Солуурдарын туппутунан хааман истэхтэринэ, эмискэ куобах куотан кинилэри кербекке туннэри кетен ааьар. Бары ууларын то5о туьэн тыас-уус баьаам буолбут. Бары кутталларыттан дьиэлэрин диэкки суурбуттэр.

9 костуу

Декорацията: Дьиэлэрин таьа.

Действиета: дьиэлэригэр куотан киирэллэр.

10 костуу

Декорацията: Дьиэлэрин иьэ

Действиета: Дьиэлэригэр суурэн киирэннэр эбээлэрэ оронугар суор5анын саптан сыппыт, Кунду Кулуук Кээчэ эбэтин кэннигэр саспыт. Кууталара оьох кэннигэр букпут, Хорооонньут уйатыгар киирэн салыбырыы сыппыт.

Эмээхсин кутталыттан тугу да токкуйдаабат буолбут: «Кун туллара, куьэнэ быстара кэллэ. Туох-туох кыылга тубэьэ сырыттым? Улахана сурдээх! Арааьа эьэ быьыылаах! (толкуйдуур) Хайдах мин киниттэн куотан тыыннаах хаалбытым буолла?»

Эмээхсин толкуйа:

Декорацията: охтубут сирдэрэ

Действиета: Эмээхсиннэ эьэ саба туьэр

11 костуу

Декорация: Оронугар эбэтин кэннигэр сытар

Действиета: Кунду Кулуук Кээчэ сиэнэ ытыыр: «Эбээ, мин урдубэр улахан ба5айы боро ыстанна! Харахтарааа манныктар! Тиистэрин килэннэтэр, ессее кутуругун керуон этээ! (толкуйдуур) Кини миигин сиэн эрэр дии санаатым!»

Сиэнин толкуйа:

Декорацията: охтубут сирдэрэ

Действиета: Кыыска бере саба туьэр

12 костуу

Декорация: оьох кэннэ

Действиета: Оттон оьох кэннигэр саьан сытан Куута саныыр эбит: «Куут-кут-кут. Уйабар уу киирдэ. Улахан да саьылга тубэьэ сырыттым! Иэдээн! Миигин тутан сии сыста дии! (толкуйдуур)

Хата хайдах киниттэн куоппуппун ейдеебекке да хааллым!».

Сиэнин толкуйа:

Декорацията: охтубут сирдэрэ

Действиета: Куута5а саьыл саба туьэр

13 костуу

Декорация: Кутуйах хорооно

Действиета: Хороонньут кутуйах хороонугар сытан токкуйдуур: «Уааай, туох улахан куоскатааай! Уйэбэр инник улахан куосканы кере иликпин. Иэдээн! Эчи харахтара улаханын, эчи илиилэрэ улаханын. Ити айылаах баппа5айынан миигин харбаан ыла сыста дии. Миигин сиэтэ дии санаабытым! (токкуйдуур) Хайдах итинник улахан куоскаттан куоппуппун ейдеебеппун да5аны!»

Кутуйах толкуйа:

Декорацията: охтубут сирдэрэ

Действиета: Кутуйахха куоска саба туьэр

14 костуу

Декорация: ойуур

Действиета: куобах кутталыттан суурэн тиийэн талах анныгар саьан сытар. «Ьуу, сурэ5им айахпынан тахсаары гынна! Ити булчуттар тутан сии сыстахтарын! Эчи элбэхтэрин, бары саалаахтар энин. Миигин дьолутэ ыта сыстылар дии. Хата тугум да эчэйбэтэх быьылаах. (токкуйдуур) Хайдах кинилэртэн эчэйбэккэ куоппутум буолла!»

Куобах толкуйа:

Декорация: Яблоня таьыгар

Действиета: куобах сыламныы сытта5ына булчуттар сырсаллар

Онтон

Декорацията: охтубут сирдэрэ

Действиета: Куобах куотан иьэн булчуттарга кэтиллэ туьэр. Ытыалыыллар.

Кэпсээнньит: О5олоор, куттас киьи кулугуттэн куттанар диэн манныгы этэллэр.

Адрес публикации: https://www.prodlenka.org/metodicheskie-razrabotki/472827-kuttas-kuluguttjen-da-kuttanar