Хъахъхъæн де нæниздзинад

Ныхасы темæ. «Хъахъхъæн де нæниздзинад».

Грамматикон темæ. «Номдарты ивынад нымæцтæм гæсгæ».

Урочы нысантæ: зонгæ кæнын номдарты ивынадимæ нымæцтæм гæсгæ; бацамонын æмбарынад «номдарты нымæц»; æрдзурын скъоладзауты æнæниздзинад хъахъхъæныныл;

Урочы цыд.

I.Урочы темæ æмæ нысантæ сбæрæг кæнын.

Интерактивон фæйнæгыл: чиныг, чингуытæ, кърандас, кърандæcтæ, тетрад, тетрæдтæ, фыстхалæн, фыстхалæнтæ.

Ахуыргæнæг:

-Бакæсут дзырдтæ. Цавæр ныхасы хæйттæ сты? Адих сæ кæнут дыууæ къордыл.

(1) Чиныг, кърандас, тетрад, фыстхалæн.

2) чингуытæ, кърандæcтæ, тетрæдтæ, фыстхалæнтæ.)

Ахуыргæнæг:

- Цавæр æууæлмæ гæсгæ сæ адих кодтат?

(Фыццаг къорды номдартæ ныcан кæнынц иугай предметтæ, дыккаг къорды номдартæ

та бирæ предметтæ.)

Ахуыргæнæг:

- Абоны урочы дзурдзыстæм номдарты ивынадыл нымæцтæм гæсгæ.

II. Хæдзармæ куыст сбæрæг кæнын. (138-æм фæлтæрæн)

Ахуыргæнæг:

- Цы кæнын хъуыдис фæлтæрæны?

- Уыци – уыцитæн базонын сæ дзуæппытæ, ныффыссын сæ тетрæдты. Бахахх кæнын номдарты бын. Уыци – уыциты ссарын синонимтæ, бамбарын сын кæнын сæ нысаниуджытæ.

Дыууæ скъоладзауы кæсынц фæйнæ уыци – уыцийы æмæ сын дæттынц дзуæппытæ. Æртыккаг скъоладзау æххæст кæны уæлæмхасæн хæслæвæрд. Кæсы синонимтæ уыци – уыциты. (Уазал – ихæн)

III.Текстыл бакусын.

139 – æм фæлтæрæн.

Бакæсын тексты райдайæн æмæ бафæрсын скъоладзауты:

- Фыццаг хъуыдыйад бакæсгæйæ, тексты дзырд цæуыл цæуы, уымæн бамбарæн ис?

(Скъоладзаутæ дзурынц сæ хъуыдытæ.)

- Уæдæ – ма текст æнæхъæнæй бакæсæм.

- Чи у Ангинæты Микъро?

- Цæуыл цин кодта Микъро?

- Цæуылнæ сæххæст Микъройы бæллиц?

- Куыдæй фервæзтис Микъро?

-Куыд уæм кæсы, цы уыдзæн дарддæр?

-Цæмæй фæрæдыд Заремæ?

(Микъройы уынгмæ мæрзын нæ хъуыди, фæлæ йæ амарын.)

-Цы хос ис микробтæ марынæн?

-Ангинæ та цавæр низ у? (Хъуырты низ.)

-Ныртæккæ та цавæр низ сыстадис æнæхъæн зæххы къорийыл?

(Коронавирус. Хонынц ма йæ Ковид 19.)

-Цавæр симтомтæ ис уыцы низæн?

(Адæймаг хæринаджы ад нал фембары, йæ тæвд схизы, улæфт æм нал вæййы…)

-Куыд хъахъхъæнын хъæуы хи ацы низæй?

(Хæдзармæ куы æрбацæуай, уæд къухтæ æмæ цæсгом хæрзæхсад кæнын хъæуы сапонæй. Дуары хæцæнтæ, æргъæвджытæ(выключательтæ), дæгъæлтæ, телефонтæ, цыбырдзырдæй, адæймаджы къух кæдæм хæццæ кæны, уыцы бынæттæ арæх сæрфын хъæуы спъирттæйдзаг хæцъилæй, кæнæ та уксусæй.

Дзæгъæл цыд кæнын никæдæм хъæуы. Æнæ цæугæ куы нал уа, уæд та бакæнын хъæуы маскæ, цæмæй вирустæ хъуырмæ ма бахауой, уый тыххæй. Уæлдай тынгдæр та маскæ дарын хъæуы уый тыххæй, æмæ адæймаг йæ низ нæ фæзоны фыццаг рæстæг. Афтæмæй хъахъхъæд цæyынц кæимæ æмбæлы, уыцы адæм.

Уæлдай тæссаг бынæттыл нымад цæуынц иумæйаг транспорт, дуканитæ, театртæ, кинотеатртæ, базартæ æмæ а.д. Уыцы рæтты дарын хъæуы маскæтæ. Фæлæ маскæтæ дæр дыууæ сахатæй дыууæ сахатмæ ивын хъæуы. Чъизи къухтæй æвналæн нæй цæсгоммæ, цæстытæм, хæринагмæ. Алы адæймаг дæр хъуамæ хъахъхъæна йæхи дæр æмæ йæ алыварс цы адæм ис, уыдоны дæр. Уæд ацы æнамонд низ тагъддæр фесæфдзæн.

Текст æнæхъæнæй куы бакæсой сывæллæттæ, уæд ын бæрæг кæнынц йæ темæ.(« Æнæниздзинад хъахъхъæнын.» «Хъахъхъæн де нæниздзинад»

Текст хæйттыл адих кæнын æмæ алы хайæн дæр сæргонд æрхъуыды кæнын.

1) Микъройы цин фæдзæгъæл.

2)Микъро фæцæйсæфт.

3)Микъро араст ис дарддæр.

Ахуыргæнæг:

- Ссарут тексты сæрмагонд нæмттæ.(Микъро, Чермен, Заремæ.)

- Бамбарын сын кæнут сæ растфыссынад.

- Тексты ссарут синонимтæ. (Саби-сывæллон)

- Антонимтæ. (Сыстадис-сбадтис(абадти)

Тексты мидис абарын нывимæ. Ссарын тексты нывы дзы цы бынат æвдыст цæуы, уый æмæ йæ бакæсын. (Чермены хо Заремæ йæ уырдыгæй цъылынæй yынгмæ рамарзта. Æмæ та Микъро араст ис дарддæр.)

Уæнгивæзтытæ.

Ахуыргæнæг:

- Ныртæккæ адæмыл цы низ стыхджын коронавирус, зæгъгæ, уымæй цæмæй хъахъхъæд æрцæуæм, уымæн йæ иу фæрæз у къухтæ раст æхсын зонын. Акæнæм-ма иу-цалдæр фæлтæрæны.(Имитируем)

1) Къухтæ сапонæй сæрдæм æмæ сæ хæрзæхсад кæнæм дыууæрдыгæй дæр.

2) Ныр та æхсæм алы æнгуылдз дæр хицæнæй иу къухæн, стæй та иннæ къухæн.

IV. Урочы темæйыл бакусын.

140-æм фæлтæрæны нывтæ интерактивон фæйнæгыл равдисын. Науæд ахуыргæнæджы фæндонмæ гæсгæ баивын нывтæ иугай архайджытæ æмæ цалдæргай архайджытæ кæм уа, ахæмтæй.

Ахуыргæнæг:

- Аркæсæм нывтæм. Цы дзы æвдыст цæуы?

- Фыццаг дыууæ нывы цалгай архайджытæ ис?

- Дыккаг дыууæ нывы та?

- Цы ми кæнынц?

- Нывтæм гæсгæ хъуыдыйæдтæ æрхъуыды кæнут.

- Цы бафиппайдтат?

Скъоладзауты хатдзæг: Дыууæ фыццаг нывы æвдыст цæуы иугай архайджытæ, дыккаг нывты та бирæ архайджытæ.

Ахуыргæнæг:

Фыццæгтæн сæ нымæц схонæн ис иу (иууон), дыккаг нывтæн та бирæ (бирæон).

Раиртæст бакæсын чиныджы 72-æм фарсыл.

141-æм фæлтæрæн.

139-æм фæлтæрæнæй рафыссын бæрæггонд номдартæ. Æвæрын сæ райдайæн формæйы æмæ сæ ныффыссын цæджындзæй.

Ахуыргæнæг:

- Зæгъ, кæцы нымæцы æвæрд сты номдартæ?

- Сæ акомкоммæ сын ныффыс сæ бирæон нымæцы формæ.

Рыг-рыгтæ

Къух-къухтæ

Саби-сабитæ

Æртах - æртæхтæ

Цъылын-цъылынтæ

уынг-уынгтæ

Ахуыргæнæг:

-Цы æвдисынц номдартæ иууон æмæ бирæон нымæцы?

V. Ног æрмæг бафидар кæнын.

1) Æвзаргæ диктант.

Ахуыргæнæг:

- Æз уын кæсдзынæн хъуыдыйæдтæ. Уыцы хъуыдыйæдтæй æвзарут номдартæ æмæ сæ фыccут дыууæ цæджындзæй. Фыццаг цæджындзы иууон нымæцы номдартæ, дыккаг цæджындзы та бирæон нымæцы номдартæ.

- Дæ къухтæ арæх æхс. Чъизи хæринæгтæ, дыргътæ æмæ халсартæ ма хæр. Дæ буары сыгъдæгдзинадмæ дæ цæст дар. Стъолы уæлхъус раст бад. Уазал рæстæг дæ къæхтæ хъарм дар. Физкультурæ æмæ спорт рох ма кæн.

(Дзампаты Ларисæ. «Диктанттæ, контролон куыстытæ æмæ изложениты æмбырдгонд.»)

Уæлæмхасæн хæслæвæрд:

Дзырд «хæринæгтæ» дзырды хæйттæм гæсгæ равзарын.

2) 142-æм фæлтæрæн.

Дзырдуат: æнæниздзинад-здоровье, цæугæдон-река, тезгъо кæнын-рацу-бацу кæнын, къахдзоныгътæ - коньки.

Ахуыргæнæг:

- Цы у монолог?

Бакæсын монолог. Ныффыссын æй тетрæдты.

Ахуыргæнæг:

- Тексты ныхас кæй номæй цæуы? (Авторы номæй)

Хибарæй куыст.

-Тексты ссар номдартæ. Ныффыс сæ дыууæ къордæй райдайæн формæйы:

а) иууон нымæцы номдартæ;

б) бирæон нымæцы номдартæ.

Æнæниздзинад, сæрд, цæугæдон, уæлдæф, дарæс;

къахдзоныгътæ.

в) уæлæмхасæн æрмæг.

Тексты ссар антонимтæ.

(Уазал-хъарм.)

VI. Урочы хатдзæг.

Цы нысан кæнынц иууон нымæцы номдартæ? Бирæон нымæцы номдартæ та?

Цæмæн хъæуынц мах уыцы зонындзинæдтæ?

Цæмæй арæхсæм:

Хъуыдыйæдты номдартæ ссарынмæ.

Иууон æмæ бирæон нымæцы номдартæ кæрæдзийæ иртасын.

VII.Рефлекси.

Экраныл фыст:

-Æз базыдтон…

– Урочы мæ зæрдæмæ фæцыд…

– Зын мын уыд…

-- Урочы мæм сæвзæрд ахæм хъуыды…

VIII. Хæдзармæ куыст.

143-æм фæлтæрæн. Раиртæст 72-æм фарсыл.

Адрес публикации: https://www.prodlenka.org/metodicheskie-razrabotki/476468-hahhn-de-nnizdzinad