Г. Бәшировның «Туган ягым-яшел бишек» әсәрендә халкымның күңел байлыгы темасы

МБГББУ ”ТР Аксубай муниипаль районы

Нәҗип Думави исемендәге Яңа Дума урта гомуми белем мәктәбе”

Тема

Г.Бәшировның “Туган ягым-яшел бишек” әсәрендә халкымның күңел байлыгы темасына

8 нче сыйныфта сәламәтлек саклау технологияләре кулланып үткәрелгән әдәбият дәресе

Укытучы:

Абрарова Лилия Тәбрис кызы

татар теле һәм әдәбияты укытучысы

2013ел

Тема. Г.Бәшировның «Туган ягым яшел бишек” әсәрендә халкымның күңел байлыгы

Максаты: 1. Халкыбызның гореф –гадәтләре, йолалары белән горурлану, илһамланып күңелгә сеңдерү, хөрмәт белән карау, аларны онытмау;

2. Халкыбызның күңел байлыгын сакларга кирәклегенә төшендерү;

3. Бәйләнешле сөйләм, язу телләрен үстерү, иҗади фикерләү сәләтен үстерү, әдәплелек сыйфатлары, сөйләм әдәбе тәрбияләү;

4. Туган якка, җиргә мәхәббәт хисләре тәрбияләү.

Дәрес тибы. Дәрес-презентация

Метод һәм алымнар: мәгълүмати алымнар ( укытучы сөйләве, әңгәмә, өстәмә әдәбият белән эш); күрсәтмәле алымнар ,(рәсем,техник чаралар белән эш, презентация).

Җиһазлау: күрсәтмәлелек, тема язылган плакат, Г.Бәширов портреты, әсәргә карата презентация; техник чаралар: ноутбук, SMART-такта ; 8кл дәреслеге, туган якка багышланган рәсемнәр, балалар фольклоры китабы, чигелгән сөлгеләр, ашъяулыклар, кулъяулыклар.

Дәрес барышы.

I. Актуальләштерү. Дәресне оештыру.

Укучыларда уңай психологик халәт тудыру.

-Сезгә берничә сорау биргәнче шагыйрь Ф.Яруллинның ”Туган ягы кирәк кешегә” дигән шигырен искә төшереп китәм.

Слайд1

-Укучылар язып килгән хикәяләрен укыйлар, мәкальләр әйтәләр.

-Укытучы нәтиҗә ясый.

II. Яңа белем – күнекмәләр формалаштыру. Дәреснең темасы, эпиграфы белән таныштыру. Эпиграфны уку.

Слайд2 Туган җир ул була бер генә,

Туган җирнең кадерен бел генә.

-Ни өчен әсәр шулай атала икән? Бишек сүзенә аңлатма биреп үтик әле.

“Бишек” сүзе – баланы тирбәтеп йоклату өчен махсус җайланып эшләнгән йоклау урыны.

Слайд3

-Ә “яшел” сүзе мәңгелек дигән мәгънәгә, икенче төрле әйткәндә, яшәү мәгънәсен өсти.

Слайд4

-Әсәр нинди жанрда иҗат ителгән?

-Әсәр повесть жанрында иҗат ителгән.

-Повесть төшенчәсен искә төшерәбез.

Повесть-тормыш күренешләре тезмәсен бер сызык буенча гәүдәләндерүче, нигездә аз геройлы , әмма характерлы хәрәкәттә күрсәтүче тар композицияле урта күләмле чәчмә әсәргә әйтәләр. Слайд5

-Әсәрнең сюжеты нәрсәгә корылган?

-Истәлекләргә.

Слайд6

-Димәк бу әсәр- автобиографик повесть.

-Укылган бүлекнең сюжеты турында нәрсә әйтә аласыз?

-Укучы җавабы.

-Яхшы

3. Белем һәм күнекмәләрне ныгыту.

III. Яңа тема буенча эш.

--Сәяхәтебезнең беренче тукталышы “Балачак” тукталышы.

Слайд7

-Нәрсә соң ул балачак, Гомәрнең балачагы нинди? Балачакта калган куркулар, әрнүләрне искә төшереп үтик.

-Укучы җавабы.

-Яхшы. Балачакның тагын нинди мизгелләре тасвирлана?

-Тау шуулар

-Тау шуу рәхәтләрен искә төшереп китәбез.

-Яхшы. Балачактагы даруларны саныйбыз.

Слайд9

Икенче тукталышыбыз “Тәрбия минутлары” тукталышы.

Слайд 8 “ Балачактан алган тәрбия,

Гомер буе сине озатып йөри”

-Әсәрдә нинди тәрбия чаралары күрдек? Балачакта елап кайтуларны гаиләдә ничек кабул итәләр?

-Укучылар сөйлиләр дә, шул урыннарны табып укып та бирәләр.

-Ә сезнең өйдә кем күбрәк тәрбияли? Ата-аналар ,өлкәннәр балаларга аеруча нинди гамәлләрне сеңдерергә тырышканнар һәм ничек итеп?

-Укучылар җавабы.

-Ә менә авылга ямь өстәп кичләрен нинди кош сайрый? Сандугач үлеменә бәйле хәлләрдән нәрсә аңладыгыз?

Слайд10

-Укучылар җавабы.

-Өченче тукталышыбыз “Милли бәйрәмнәр, йолалар, гореф-гадәтләр “ тукталышы.

Слайд11

-Укылган бүлекләрдә нинди милли бәйрәмнәр тасвирлана?

-Сабантуй, орлык бәйрәме.

-Сабантуй нинди бәйрәм әле ул? Әсәрдә Сабантуй алдыннан нинди йолалар үтәлгән?

-Укучылар сөйлиләр дә, шул урыннан өзекне табып укып та бирәләр.

IV. Белемнәрне ныгыту.

-Ә менә шул елларда үзебезнең туган ягыбызда сабан туйларына әзерлек ничек булган? Әби-бабаларыгыздан сорап килергә кушкан идем. Өстәп кем җибәрә?.

-Укучылар чыгышы.

-Сезнең дә әни- әбиләрегез яшь чагында оста, алтын куллы булган диясем килә. Укучылар әни-әбиләрегезнең кул эшләрен, күңел байлыкларын алып килгәнсез ,таныштырып үтегез.

-Чулпан, Айгөл

-Яхшы

-Безнең кызларыбыз Өммикамал кебек оста булмасалар да , аларның да кулъяулыклар чиккәннәре бар, гармунда да уйныйлар, бисердан төрле бизәкләр ясыйлар.

-Кызлар үзләренең һөнәрләре белән таныштыралар.

-Яхшы.

-Әсәрдә тагын нинди йола тасвирлана?

- Орлык чыккан көн.

Слайд12

-Орлык чыгарасы көн җитәрәк, Гомәрнең әтисе белән абыйсы ишегалларын җыештырып, кирәкле сбруйларны әзерләп куялар. Иртән урамнардан сабанчылар чыга. Орлык чыгарасы көнне иң беренче очраган кешегә йомырка бирелә.

-Яхшы. Әсәрдән шушы урынны табып укыйбыз.

Слайд 13 “Ашлаган җир аш бирә,

Ашламаган таш бирә”

-Тормыш Гомәрләр чорында да җиңел булмаган. Кешеләр бер-берсенә карата мәрхәмәтле булырга тырышканнар.

-Укылган бүлекләрдә повесть кайсы яклары белән әһәмиятле?

-Укучылар җавабы

Слайд14

-Туган ягыбыз һәрвакыт” яшел бишек” булсын өчен нишләргә кирәк?

--Укучылар җавабы.

V. Йомгаклау.

-Укучылар әсәрнең күпмедер өлеше укылды.Ошадымы?

-Бүгенге дәрестә сөйләгәннәр, укыганнар җаннарыгызга үтеп керерлек булдымы?

-Әйе.

-Дәрестә алган белемнәрегез өчен мин бик шат.

-Киләсе дәрестә укуны дәвам итеп йомгакларбыз.

- Укучыларга билгеләр куела.

Бәяләү. Энергизатор “Алмазлар һәм бриллиантлар”

Һәр укучыга бриллиант таратыла.

Укытучы. Без һәрберебез бу дөньяга шушы алмаз кебек җирне яктыртырга, әйләнәбездәге бар кешене шатландырырга киләбез. Еллар үтү белән, тәҗрибә туплап, өйрәнеп кырлар үткенләнә һәм без бриллиантларга әйләнәбез, тагын да яктырак ялтырыйбыз. Ләкин туып торган проблемалар, киртәләр, уңышсызлыклар кире тәэсир итәләр һәм әлеге кырлар тоныкланалар. Шуңа күрә бриллиантны вакыт-вакыт чистартып торырга кирәк.

Үзегезнең кәгазь битенә исемегезне языгыз һәм әйләнә буенча җибәрегез. Һәркем кырларның берсенә комплимент кайткач, күнегү тәмамлана. Теләкләрне укыгыз. Күңелегез күтәрелдеме?

Слайд15

VI.Өй эше. “Кунак кызлар килде утырмага” дигән бүлекне укып эчтәлегенә төшенеп сөйләргә, әсәрдән Гомәр ага язган мәкальләрне әдәбият дәфтәренә язып килергә,сурәтләү чараларын билгеләргә, дәреслектән 160-175бит. (Теләүчеләргә тулысы белән укырга)

Адрес публикации: https://www.prodlenka.org/metodicheskie-razrabotki/37251-gbshirovny-tugan-jagym-jashel-bishek-sren