П. А. Ойуунускайга аналлаах кинигэ

Министерство образования Республики Саха (Якутия)

Управление образования Таттинского улуса

МБОУ Чымнайская средняя общеобразовательная школа

им. Г.Д.Бястинова- Бэс Дьарааhына

П.А.Ойуунускай "Тураах тууһута" кэпсээнинэн кинигэ оҥоруу

(Төрөөбүт литература уруогар проектнай үлэ)

Суруйда: Кондакова Марина Ивановна

Таатта улууһун, Чымынаайы сэл.

Чымынаайы орто оскуолатын

начаалынай кылааһын учуутала.

Тел: 89627356646

Электроннай аадырыһа:

marikonda@mail.ru

Чымнайи, 2013

Аа5ыы уруогун темата:П.А.Ойуунускай "Тураах тууһута"

Сыала: - П.А.Ойуунускай оло5ун кытта билиhиннэрии, Саха сирин сайдыытыгар оруолун иhитиннэрии;

- О5олорго анаан суруйбут, "Тураах тууһута" диэн айымньытынан кинигэ оҥорууга усулуобуйа тэрийии.

- Улуу суруйааччыга убаастабыллаах сыhыаны иитии.

Аа5ыы уруогун хаамыыта:

1. Тэрээhин чааһа.

2. П.А. Ойуунускай тус оло5о, айар үлэтэ.

Платон Алексеевич Ойуунускай (Слепцов) — Саха советскай литературатын төрүттээбит суруйааччы, Саха судаарыстыбаннаһын тэрийсибит, XX үйэ саҥатыгар олох-дьаһах чыҥха уларыйыытын оҥорсубут уһулуччулаах политическэй диэйэтэл, лингвист-учуонай, наука салайааччыта.

П.А.Ойуунускай 1893 сыл сэтинньи 10 күнүгэр билиӊӊи Таатта улууhугар дьадаӊы дьиэ кэргэӊӊэ күн сирин көрбүтэ. О5о сааhа эрэйдээхтик ааспыта. Кини кыра эрдэ5иттэн олоӊхону олус сэргиирэ. Олонхоhуттары батыhа сылдьан олонхо5о үөрэнэрэ. 8-9 сааhыгар бэйэтэ о5олорго анаан олоӊхо айан кэпсиир буолбута. Оннук 14 сааhыгар оскуола5а үөрэнэ киирбитэ. Үөрэнэн бүтэн баран Дьокуускай куоракка учительскай семинария5а үөрэнэ киирбитэ.

1917 с. бастакы айымньытын «Үлэһит ырыата» хоһоону Ярославскай көрдөhүүтүнэн суруйбута. 1919 с. аатырбыт «Син биир буолбаат?» диэн Максим Аммосовка анаммыт хоһоонун суруйбута.

П. А. Ойуунускай дэгиттэр талааннаах суруйааччы этэ, ол курдук бэйэтин кэмигэр революционнай поэт быһыытынан киэҥник биллибитэ, саха биир бастакы кэпсээнньитэ, сэһэнньитэ этэ, хас да драманы суруйбута, атын омук суруйааччыларын айымньыларын сахалыы тылбаастаабыта (Пушкин, Жуковскай, Гете, Горькай). Фольклор матырыйаалларыгар олоҕуран «Улуу Кудаҥса» философскай сэһэни, «Кыһыл Ойуун» олоҥхо-тойугу, «Дьулуруйар Ньургун Боотур», «Туналыйбыт ньуурдаах Туйаарыма Куо» олоҥхолору айбыта. Саха сирин суруйааччыларын союһун бастакы председателэ этэ.

3. П.А.Ойуунускай Саха сирин сайдыытын туһугар.

П.А.Ойуунускай Саха сирин туhугар оӊорбут кылаата үгүс. Ол курдук, кини сахалыы кинигэ тахсарыгар улахан күүhүн уурбута.

Саамай улахан күүhүн кини Саха сирин республиката бэйэтэ туспа автономия буоларыгар уурбута.

1922 с. Саха АССР совнаркомун Бэрэссэдээтэлинэн аныыллар. Онтон ЦИК бэрэссэдээтэлинэн үлэлиир. 1935 с. Национальностар Институттарыгар лингвистика наукаларын кандидатыгар диссертация көмүскүүр. Тыл уонна култуура чинчийэр институтун тэрийэр уонна бастакы дириэктэрэ буолар.

Платон Алексеевич олоҕун бүтүннүүтүн төрөөбүт дойдута сайдыытыгар анаабыта.

1939 с. сымыйанан буруйданан хаайыллыбыта, репрессияламмыта, хаайыыга сытан 1939 сыл алтынньы 31 күнүгэр өлбүтэ. Кинигэлэрин боппуттара, аатын ааттаммат оҥоро сатаабыттара. 1955 с. алтынньы 15 күнүгэр үтүө аата сөргүтүллүбүтэ.

Саха бырабыыталыстыбата 1966 с. П. А. Ойуунускай аатынан Государственнай бириэмийэни олохтообута, кини аатын Саха Академическай драматическай театра, Литература музейа сүгэллэр. Кини аатынан Дьокуускай киин уулуссаларыттан биирдэстэрэ ааттаммыта.

4. "Тураах тууһута" айымньы ис хоһоонун өйдөөһүн

- Бүгүҥҥү уруокка биһиги П.А.Ойуунускай биир көрдөөх "Тураах тууһута" диэн айымньытын аа5ыахпыт.

(О5олор аа5аллар, учууталы кытта ис хоһоонун ырыталлар)

- Билигин аахпыт айымньыбыт ис хоһоонунан сирдэтэн тиэкис былаанын оҥоробут.

(Былаан о5олор этиилэриттэн тахсар. Дуоска5а суруйан иһэбин.)

5. "Тураах тууһута" айымньыга кинигэтин оҥоруу.

- О5олоор, бүгүҥҥү уруокка биһиги айымньыны бэйэтин барбакка, айымньыбытынан, кыра саастаах о5олорго аналлаах кинигэ оҥорон көрүөхпүт.

- Чэ, билигин кыра саастаах о5олорго аналлаах кинигэлэр ис-тас өттүлэрин көрүөххэйиҥ. (1-2 кинигэни көрүү, ырытыы).

- О5олорго аналлаах кинигэ хайдах буолар эбитий?

- Онтон эһиги кинигэ5итин хайдах оҥоруоххутун ба5ара5ыт?

- Кинигэ оҥорорго оруолларгытын үллэстин.

(Дизайнердар, худуоһунньуктар, компьютерынан үлэлээччилэр)

(Группанан арахсан тустаах улэлэрин толороллор.)

6. Түмүк. Саҥа тахсыбыт кинигэ туһунан санаалар.

- О5олоор бүгүҥҥү уруокпутугар тугу гынныбыт?

- Кинигэбитигэр сыанабылла биэрин эрэ.

- Кинигэ оҥорор төһө ыарахан эбитий?

- Өссө кинигэ оҥоруоххут этэ дуо?

- Бүгүӊӊү кылаас чааhыгар ким уонна туох туhунан кэпсэттибит?

- Бэйэ5итигэр туох саӊаны арыйдыгыт?

Туһаныллыбыт литература:

1. Ойунский П.А. Талыллыбыт айымньылар. 1 чааһа.- Дьокуускай, 1975.

2. Ойунский П.А. Талыллыбыт айымньылар. 2 чааһа.- Дьокуускай, 1975.

3. Ойунский П.А. О5олорго аналлаах айымньылара.- Дьокуускай, 2002.

Адрес публикации: https://www.prodlenka.org/metodicheskie-razrabotki/47099-paojuunuskajga-anallaah-kinigje