Толықтауыш

Ақтөбе облысы

Шалқар ауданы

№5 орта мектептің қазақ тілі мен әдебиет пәні мұғалімі

Қоңырбаева Лариса Тойбазарқызы

Пәні: қазақ тілі Сыныбы: 8

Сабақтың тақырыбы:Толықтауыш

Сабақтың мақсаты: а) білімдік — толықтауыш туралы білімдерін еске түсіру, тереңдету;

ә) дамытушылық — түрлі әдістермен оқушылардың ойлау қабілеттерін дамыту, өзіндік шығармашылыққа баулу;

б) тәрбиелік - ұжымшылдыққа, нақтылыққа тәрбиелеу.

Сабақтың түрі: Жаңа сабақты игерту.

Сабақтың әдісі: топпен жұмыс, сұрақ-жауап,тіл дамыту,

Сабақтың көрнекілігі: плакат,кеспе қағаздар, қосымша материалдар.

Пәнаралық байланыс: әдебиет, орыс тілі

Сабақтың барысы:

а) Ұйымдастыру кезеңі:

Оқушылармен амандасу,түгелдеу,оқу құралдарын тексеру.Сыныптың тазалығына көңіл бөлу.Оқушылардың зейінін сабаққа аудару.

ә) Үй тапсырмасын пысықтау:

Үйге берілген тапсырманы сұраймын. Оқушыларға өткен сабақты қалай меңгергенін байқау үшін бірнеше сұрақтар қоямын.

Пысықтау сұрақтары:

Сөйлем дегеніміз не?

Тұрлаулы мүшелерді ата?

Жалаң, жайылма сөйлем айырмашылығы?

Толымды, толымсыз сөйлем дегеніміз не?

б) Жаңа сабақты түсіндіру.

Сөйлемде бастауыш пен баяндауыштың төңірегіне топтасып, бірі – ойды анықтау үшін,екіншісі – ойды толықтыру үшін,үшіншісі – ойды пысықтау үшін алынған сөздерді сөйлемнің тұрлаусыз мүшелері дейміз.

Толықтауыш тұрлаусыз мүшелердің бірі.

Толықтауыш пен баяндауыш білдіретін амал-әрекеті,іс-оқиғаны заттық мағына жағынан толықтыру үшін жұмсалатын сөйлем мүшесін атаймыз.

Толықтауыш көбінесе баяндауышпен байланысқа түседі.

1.Күрделі зат есімнен,сын есімнен,сан есімнен,етістіктен: Көрсетпе кө жасыңды (нені) Жүз –жиырма беске (неге?) бөлінеді.

2.Негізгі сөз бен көмекші есім не көмекші етістік арқылы: Бұл соншалық сенімді айтылғанбайлау үй ішіне (кімдерге?) мақұл көрінеді.

3.Туралы,жөнінде,жайында шылауларының қатысуы арқылы: Сіз жөнінде (кім жөнінде?) көп естігенмін.

Үйірлі мүшеден болған толықтауышты үйірлі толықтауыш дейміз.Мысалы:Көкірегісезімді,көңілі ойлыға (кімге?),Бәрі де анық тұрмай ма ойлағанда?Жасау дегеннен (неден?) көзтұнады.

Жаттығумен жұмыс: 45-жаттығу. Әке,ақылды, төрт, ол, оқыған, оқу сөздерін атау және ілік септіктерден басқа септіктерге қойып, толықтауыш етіп сөйлемдер құраңдар.

Тақтамен жұмыс: Тақтаға бірнеше сөйлемдерге синтаксистік,морфологиялық таладау жүргізеді.

Дамыту тапсырмалары

Берілген даналық сөздердің мағынасын ашып, толықтауышты тауып, талдау жасаңдар.

«Тәрбиесіз адам адамгершілік жағынан надан, дүмше, - деп жазды В.А. Сухомлинский, - бұл да бір, ақаулы двигательмен ұшырылған самолет те бір, өзі өледі, өзгені де ала кетеді».

Адамның бойынан адамгершілік қасиеттер табылса, әрине сымбатты, парасатты көрінеді.

Адамгершілік – адамның асыл қасиеті.

«Жас жеткіншектеріңізді көрсетіңіз, мен сіздердің болашақтарыңызды айтып берейін» деген екен. Шығыстың ұлы ғалымы Әл-Фараби

Кім жүйрік?

Мақал-мәтелдер айту, сұрақ қою арқылы толықтауышты табу.

Білімді бекіту: Өтілген тақырыпқа байланысты бірнеше сұрақтар қоямын. Түсінбеген сұрақтарына жауап беремін.

Бағалау: Үй тапсырмасын орындап келгеніне және жаңа сабаққа ынталы қатысып отырғандарын бағалаймын.

Үйге тапсырма: 46-жаттығу

Адрес публикации: https://www.prodlenka.org/metodicheskie-razrabotki/54148-tolytauysh