Организация проектной деятельности в начальной школе.

Организация проектной деятельности в начальной школе.

Яковлева Татьяна Егоровна, учитель начальных классов МБОУ «Сунтарская начальная общеобразовательная школа им. В. Г. Павлова»

Проектная деятельность младших школьников – это активная творческая деятельность учащихся, имеющая конкретную цель, определенную структуру, направленная на получение заранее прогнозируемого продукта. Это один из эффективных методов познания окружающего мира ребенком. Проектная деятельность в начальной школе реализуется под руководством педагога.Проект – план, замысел, в результате которого автор должен получить что-то новое: продукт, программу, отношение, модель, книгу, фильм, сценарий и т.д. Проект – это одна из форм исследовательской работы. В педагогике под методом проектов понимается совокупность приёмов, операций, которые помогают овладеть определённой областью практических или теоретических знаний в той или иной деятельности. Поэтому, если мы говорим о методе проектов, то имеем в виду способ достижения дидактической цели через детальную разработку проблемы, которая завершится практическим результатом.

В педагогике метод учебных проектов используют уже почти столетие. Основоположником считается американский философ-прагматик, психолог и педагог Джон Дьюи. Главной особенностью метода проектов является обучение на активной основе, через целесообразную деятельность ученика, соответствующую его личным интересам.

Организация проектной деятельности в начальной школе становится еще более актуальным в связи с введением ФГОС. Психологической основой стандартов нового поколения является деятельностный подход, который подразумевает обучение через деятельность, погружение детей в различные виды деятельности. Проектная деятельность соединяет в себе игровую, познавательную, творческую, продуктивную деятельность. Включая детей в проектную деятельность, педагоги решают еще одну важную задачу, поставленную ФГОС, – формирование универсальных учебных действий (УУД).

Проектные умения и формирование УУД тесно связаны и дополняют друг друга в формировании соответствующих умений, действий. Так организационные умения в проектной деятельности, умения планировать и организовывать свою работу помогают в формировании регулятивных УУД. Коммуникативные умения, умения сотрудничать в группе, формируют коммуникативные УУД. Творческие (в том числе и исследовательские) умения, связанные с работой по поиску и обработке информации, созданием нового продукта на основе полученных знаний формируют познавательные УУД. Презентационные проектные умения, умения подготовить и продемонстрировать результат работы, дать оценку своей и чужой работе формируют регулятивные, коммуникативные познавательные, личностные УУД.

Проектная деятельность это средство обеспечения сотрудничества, сотворчества детей и взрослых, способом реализации личностно-ориентированного подхода к образованию. При этом учитель выступает в роли организаторов детской продуктивной деятельности, источником информации, консультантом и экспертом.

Проектная деятельность хороша тем, что ориентирована на совместную деятельность участников образовательного процесса в различных сочетаниях: учитель– ребенок, ребенок – ребенок, дети – родители.

Одним из достоинств технологии проектирования является то, что каждому ребенку обеспечивается признание важности и необходимости в коллективе. Он видит свои результаты и результаты коллективных усилий группы. Частным, конкретным результатом работы для детей может быть рисунок, доклад, альбом, сообщение, сочиненная сказка, книга, газета и др. В ходе реализации проекта у детей развивается самостоятельность, активность, ответственность, чувство доверия друг к другу, интерес к познанию.

Как же организовать проектную деятельность учащихся начальных классов?

Для успешного занятия проектной деятельностью необходимо наличие обязательных условий: желание самого ребенка, помощь родителей (создание условий дома, подбор необходимой литературы, взаимное обсуждение проблемы, помощь в проведении наблюдений, опытов, моральная поддержка и т. д.). Систему организации проектной деятельности в нашей школе можно изобразить в виде следующей схемы:

Модель организации проектной деятельности в МБОУ «СНОШ им. В. Г. Павлова»

Роль учителя на начальном этапе весьма значительна, учащемуся нужно не только объяснить, показать, а самое главное его нужно научить создавать «проект». На первых этапах ребенок при помощи взрослого должен выстроить свой алгоритм построения проекта, запомнить его и самое главное научиться его создавать и защищать.

В 1 классе целью является подготовка учащихся к проектной деятельности. Учитель отбирает темы и предлагает их учащимся, побуждает их интерес и помогает сформулировать сюжетную ситуацию, организует поиск нужной информации и консультирует учащихся при возникших проблемах.

Так, например в 1 классе мы учились создавать проект с учениками, посещающими кружок «В мире книг» «Создание диафильма по сказке Братьев Гримм в переводе на якутский язык «Куобах БыЬый уонна дьуос Бээгэй». В предварительном этапе этой работы провела анкетирование с вопросами:

-Что такое диафильм?

-Есть ли у тебя дома диафильмы?

-Есть ли любимые диафильмы?

-Хотел бы ты быть автором диафильма?

-В какой роли ты хочешь выступить: в роли художника или сценариста?

Затем дети познакомились с определением сценария и других понятий, связанных с диафильмом. Составила группы заданий для достижения конечной цели. Были созданы «авторские коллективы» учащихся для организации групповой работы детей. В каждой группе дети разделились на «профессии»: сценаристы, иллюстраторы, критики. На третьем занятии кружка приступили к конечному этапу работы, к монтажу всего диафильма и его просмотру.

Учебный проект с точки зрения педагога — это дидактическое средство развития, обучения и воспитания, которое позволяет вырабатывать и развивать специфические умения и навыки проектирования и исследования у обучающихся. Роль учителя, организующего проектно-исследовательскую деятельность, состоит не столько в преподавании, сколько в создании условий для проявления у детей интереса к познавательной деятельности, самообразованию и применению полученных знаний на практике.

Особое место уделяю индивидуальной работе с детьми. Каждый ребенок по своей природе исследователь. Ежедневно ему приходится сталкиваться с новыми явлениями и предметами. Научить ребенка находить объект исследования, источники информации, способы познания – эффективные пути формирования УУД.

Учебные проекты имеют следующие основные этапы:

Погружение в проект.

На данном этапе выбирается и формируется проблема, которая будет решена в ходе проектной деятельности учащимися. Здесь важно для учителя создать положительный мотивационный настрой. Проблема, которую должны решить учащиеся, должна быть актуальной и интересной. Педагог должен показать практическое применение знаний, полученных в ходе проекта. Первоначально темы предлагаются учителем. В дальнейшем тематика проектов может выбираться детьми.

Организационный этап.

На данном этапе выбираются и организуются группы участников проекта, определяются направления работы, формулируются задачи для каждой группы. Главная цель - дети должны учиться выстраивать свои отношения с любым коллективом. На этом этапе обговаривается поиск информации (в каких источниках), распределяются роли: главный редактор, авторы статей, художники.

Информационно-операционный этап.

Это реализация проекта. Собирается материал, вся информация перерабатывается, сортируется. Примером деятельности учащихся на данном этапе может быть: изучение соответствующей литературы, проведение опроса, анкетирования по изучаемой проблеме и т.д. Этот этап самый трудоемкий. Ученики теряются в море информации. Но они активно работают, анализируют и обобщают полученный материал. Желательно, чтобы этот этап проходил краткосрочно, так как дети младшего школьного возраста быстро теряют интерес к проделанной работе. Во время консультаций помогаю систематизировать собранную информацию.

Исходя из своего опыта работы по этой теме, мне хочется предложить несколько правил для учащихся, занимающихся проектной деятельностью.

Рефлексивно-оценочный этап.

На данном этапе учащиеся презентуют свой проект в виде доклада, дискуссии, ролевой игры, через научную конференцию и т.д. Участники обсуждают и анализируют полученную информацию, делятся мнениями, задают вопросы докладчику, обсуждают возможные пути применения полученных результатов проектной деятельности на практике. Данный этап проекта очень важен, поскольку он решает следующие задачи: развитие научной речи, возможность продемонстрировать свои достижения, пополнение знаний.

Основная ценность проектной системы обучения состоит в том, что она ориентирует учеников на создание образовательного продукта, а не на простое изучение определенной темы. Школьники индивидуально или по группам за определенное время выполняют познавательную, исследовательскую, конструкторскую или иную работу в зависимости от заданной темы. При этом решается задача формирования самостоятельности ребенка, способности к самообразованию и саморазвитию. Проектная деятельность неразрывно связана с исследовательской деятельностью обучающихся.

Итак, организуя проектную деятельность младших школьников в ходе индивидуальной, групповой и коллективной работы и в ходе массовых мероприятий, стараюсь воспитывать интерес к познанию мира, создавать условия, способствующие формированию УУД, навыков исследовательской работы.

Проекты младших школьников МБОУ «СНОШ им. В. Г. Павлова»

Бырайыак аата «Бары начаалынай оскуола5а үөрэнэн тахсыбыппыт».

Киириитэ.

Быйыл биһиги оскуолабыт 25 сыллаах үбүлүөйүн бэлиэтиир. Бу сыллар усталарыгар хас да тыһыынча үөрэнээччи үөрэннэ5э, билии – көрүү ылан, до5ордоһон, арааһы сатаан салгыы 5-с кылааска үөрэнэ бардахтара. Алын кылааска уерэнэр кэм ханнык ба5арар киһи оло5ор олус улахан суолталаах. Үөрэх- билии ыларыгар, дьоннуун алтыһа үөрэнэригэр бастакы олук ууруллар кэрдиис кэмэ буолар. Сиэрдээх майгы өйдөбүлүн, бэрээдэктээх буолуу сатабылларын эмиэ кыра кылааска инэринэн тахса5ын.

Сыала: Төрөппүттэрбит, эбэлэрбит, эһэлэрбит начаалынай оскуола5а хайдах үөрэммиттэрин, ханнык куруһуоктарга дьарыктаммыттарын; оскуола5а оччотоо5уга ханнык быраабылалар баалларын, хайдах формалаахтарын билии; начаалынай оскуола уруккутун уонна билигиңңитин тэңнээн көрүү.

Соруктар:

Төрөппүттэрбититтэн, эбэлэрбититтэн, эһэлэрбититтэн кыра кылаастарга үөрэммит сылларын туһунан ахтыы хомуйуу, кэпсэтиЬии;

Хаартыска хомуйан выставка оңоруу;

Төрөппүттэрбит, эбэлэрбит, эһэлэрбит үөрэммит тэриллэрин көрдөөн булуу;

Ыйытык оңоруу;

1 – кы нүөмэрдээх оскуола музейыгар сылдьыы;

Начаалынай оскуола уруккутун уонна билигиңңитин тэңнээн көрүү.

Үлэбит сүрүн уратыта - төрөппүттэрбит, эбэлэрбит, эһэлэрбит начаалынай оскуола5а үөрэммит сылларын ахтыыларынан суруллубута буолар.

Бырайыак улэлээбит кэмэ: 2014 – 2015 үөрэх сылын ахсынньы, тохсунньу, олунньу ыйдара.

Бырайыак кыттыылаахтара: 4 – в кылаас үөрэнээччилэрэ, салайааччы учуутал Яковлева Татьяна Егоровна.

Бырайыак чэрчитинэн ыытыллыбыт үлэлэр:

Барыта 18 ахтыы хомулунна;

24 хаартыска хомуллан «Мы родом из начальной школы» фотовыставка тэрилиннэ.

«Эбэлэрбит, эһэлэрбит, ийэлэрбит, а5аларбыт үөрэхтэрин тэриллэрэ» кылаас чааһыгар төрөппүттэрбит, эбэлэрбит, эһэлэрбит үөрэммит тэриллэрин булан а5алан көрдүбүт, билбиппитин кэпсээтибит.

1 – кы нүөмэрдээх оскуола музейыгар сылдьан эһэлэрбит, эбэлэрбит үөрэммит тэриллэрин көрдүбүт, музей улэЬитэ Фекла Ивановна кэпсээнин сэргээн иһиттибит.

«Бары начаалынай оскуола5а үөрэммиппит» диэн ыйытык оңордубут.

Ыйытыылара:

Начаалынай оскуола5а хайдах үөрэммиккиний?

Учууталың аата?

Сөбүлүүр уруогуң?

Ханнык куруһуокка дьарыктаммыккыный?

Ханнык предметтэри үөрэтэр этигитий?

Школьнай форма5ыт хайдах этэй?

Үөрэнээччилэргэ ханнык быраабылалар баалларай?

Эбэлэрбит, эЬэлэрбит ахтыыларыттан манныгы биллибит. Кинилэр уерэнэр сылларыгар 0-евой кылаас диэн баар эбит. Онно о5олору уерэнэргэ бэлэмнииллэр. Бастаан боростуой харандааЬынан, онтон чэрэниилэ5э умньаан суруйар беруелээх уруучуканан суруйа уерэтэллэр. Чистописание уруоктара куускэ ыытыллаллар.О5олор ыраастык уонна кыраЬыабайдык суруйарга уерэнэллэр. Перемена кэмигэр араас хамсаныылаах оонньуулар буолаллар. О5олор сиэттиЬэ сылдьан ыллыылларын олус себулууллэр эбит. Онон о5олор мэниктээбэттэр эбит. Уруоктарын кэнниттэн эмиэ биЬиги курдук куруЬуоктарга сылдьаллар эбит. (ким эрэ ахтыытыттан холобур)

Ийэлэрбит, а5аларбыт уерэнэр кэмнэригэр бастакы компьютер баар буолбут. Оскуола аайы суох эбит. Иванова Карина а5ата Дмитрий Николаевич кэпсииринэн Кундэйэттэн Тойбохойго о5олор компьютер кере автобуЬунан барбыттар. БиЬиги билигин кылаас аайы компьютердаахпыт, интерактивнай дуоскалардаахпыт. Биьиги курдук ийэлэрбит а5аларбыт олимпиадаларга кытталлар эбит. Биьиги атыммыт диэн билигин талан араас дистанционнай олимпиадаларга интернет ненуе кыттыахпытын сеп.

Эбэлэрбит, эЬэлэрбит, тереппуттэрбит кыра кылаастарга уерэммит сылларын, бастакы учууталларын, табаарыстарын олус истицник саныыллар уонна кинилэргэ махтаналлар. Кыра кылааска чин билиини ылан салгыы ситиЬиилээхтик уерэнэн утуе улэЬиттэр буолбуттар, дойдулара сайдарын – тупсарын туЬугар бэриниилээхтик улэлээн дьон ытыктабылын, махталын ылаллар. БиЬиги кинилэртэн уерэнэбит, утуктэбит уонна эЬэлэрбит, эбэлэрбит, тереппуттэрбит курдук утуе улэЬит дьон буолан тереебут улууспутун, Сахабыт сирин сайыннарыахпыт дии саныыбыт.

Иңэриммит сатабылларбыт: ахтыы хомуйарга, интервью ыларга үөрэннибит, Word программа5а үлэлии үөрэннибит, наадалаах информацияны булар сатабылбыт тубуста.

Түмүк тыл:

В. Г. Павлов аатынан Сунтаар начаалынай оскуолатын 4-в кылааһын үөрэнээччилэрэ «Бары начаалынай оскуола5а үөрэммиппит» диэн бырайыакка үлэлэһэн баран маннык түмүккэ кэллибит:

1. Биһиги эһэлэрбит, эбэлэрбит, төрөппүттэрбит алын кылаастарга араас кэмңэ, араас оскуолаларга үөрэммиттэр.

2. Хас биирдии киһи билиңңэ диэри үөрэммит сылларын, бастакы учууталларын, табаарыстарын олус истиңник саныыр эбит.

3. Алын кылаастарга үөрэнэр кэмнэрбит салгыы үөрэнэрбитигэр, онтон үлэлиирбитигэр улахан суолталаахтарын өйдөөтүбүт.

4. Үөрэммит оскуолабытын, учууталларбытын, табаарыстарбытын куруук истиңник махтана саныахпыт.

5. Эһэлэрбит, эбэлэрбит, төрөппүттэрбит курдук үөрэхтээх, үтүө үлэһит дьон буолан төрөөбүт улууспут, Сахабыт Сирэ, дойдубут инники сайдыытын биһиги, аныгы кэм оголоро, оңорсуохпут дии саныыбыт.

Бырайыак аата «Биьиги сурунаалбыт»

Автордар: Бечехова Нарыйаана

Спирова Сардаана

3 «в» кылаас үөрэнээччилэрэ

Салайааччы: Яковлева Татьяна Егоровна, учуутал

Киириитэ.

БиҺиги 2-с кылаастан сэлиэнньэбит библиотекатыгар сылдьан «Кинигэ эйгэтигэр» диэн библиоклубка дьарыктанабыт. Манна араас темаларга дьарыктар буолаллар. Холобур кинигэ хайдах үөскээбитин, матрёшка дойдута Япония буоларын туҺунан билэн олус сөхпүппүт, онтон да атын историялары билбиппит. Суруйааччылар Корней Чуковскай, Сергей Михалков, Петр Тобуруокап, Авсей Дризд айымньыларын кытта билсибиппит. Таптыыр суруйааччыбыт Иван Мигалкинныын, «Хатан» сурунаал редактора Николаев Егор Револьевичтыын көрсүбүппүтүттэн олус үөрэбит. О5о кинигэтин нэдиэлэтигэр көхтөөхтүк кыттыбыппыт. Аа5ааччылар конкурстарыгар кыттан Зырянов Эдик I миэстэ буолбута. «Обложка любимой книги» уруҺуй конкурсугар Крылов Денис эмиэI миэстэ5э тиксибитэ. Кинигэ уларсан элбэхтик аахпыппыт. Суруйбут остуоруйаларбыт, кэпсээннэрбит «Сунтаар сонуннара», «Кыым», «Кэскил», «Илдьит» хаҺыаттарга тахсыбыттара. Библиотекардар Римма Николаевна, Розалия Алексеевна, Лия Афанасьевна дьарык аайы араас интэриэҺинэйи кэпсииллэр, наадыйар кинигэбитин, матырыйаалбытын хайдах буларга үөрэтэллэр.

Биирдэ о5о сурунаалларын туҺунан олус интэриэҺинэй дьарык буолбута. Ол кэнниттэн кылааспытыгар о5олорго аналлаах сурунаал таҺаарыахпытын ба5арбыппыт. Учууталбыт Татьяна Егоровна «Билиэхпин ба5арабын» диэн проектнай куруһуок о5олоругар сурунаал хайдах оңоҺуллан тахсарын үөрэтиң диэн сорудах биэрбитэ. Онтон сиэттэрэн «БиҺиги сурунаалбыт» диэн бырайыак суруйдубут.

Бырайыак сыала: Үөрэх дьылын бүтүүтэ билиигэ-көрүүгэ сирдиир алын кылаас о5олоругар аналлаах сурунаалы таҺаарыы.

Соруктарбыт:

О5о сурунаалларын билсиҺии, үөрэтии.

Сурунаалбыт аатын, рубрикаларын быҺаарар сыаллаах ыйытыктары оңоруу.

ЭбээҺинэстэри үллэстии.

Библиоклубка сылдьан, «Билиэхпин ба5арабын» проектнай куруҺуокка дьарыктанан билиибитин - көрүүбүтүн хаңатыы, сатабыллары иңэринии.

Матырыйаал хомуйарга, сурунаалы киэргэтэргэ, таңарга, сөптөөх, интэриэҺинэй матырыйааллары таларга үөрэнии.

Бырайыак сурун чааьа.

Бырайыак 4 кэрдиистэн турар:

I кэрдиис. Са5алааҺын.

Научно – познавательнай о5о сурунаалларын билсиҺии, үөрэтии.

Сурунаалбыт тематикатын быҺаараары кылааспыт иҺигэр ыйыталаҺыы оңоруу. Сылга хаста тахсарын быҺаарыы.

Сурунаалга аат толкуйдааҺын.

Сурунаалга ханнык рубрикалар киирэллэрин быҺаарыы. Бу рубрикалар сорохторо куруук тахсар, сорохторо уларыйа сылдьар буолуохтарын сөп.

Сурунаал издательствотыгар эбээҺинэстэри үллэстии.

Сурунаал издательствотын аатын толкуйдааҺын.

II кэрдиис. Сурунаал бастакы нүөмэрин бэлэмнээҺин.

Талыллыбыт бөлөхтөрүнэн үлэлиибит. Корреспонденнар араас рубрика5а материал суруйан редактордарга биэрэллэр. Художниктар сурунаалбытыгар, рубрикаларга эмблема уруҺуйдууллар. Бу саамай элбэх, интэриэҺинэй үлэлээх кэрдиис буолар. Манна библиотекардарбыт Римма Николаевна, Розалия Алексеевна, Лия Афанасьевна тэрийиилэринэн араас интэриэҺинэй көрсүҺүүлэр, кэпсэтиилэр, тэрээҺиннэр, учууталбытын кытта экскурсиялар, кэтээн көрүүлэр биҺигини күүтэллэр.

III кэрдиис. Сурунаалы таңыы. (верстка)

Манна художниктар үлэлэрэ үксүүр. Кинилэр сурунаалбыт таҺын, иҺин, эмблематын уруҺуйдаан киэргэтэн биэриэхтэрэ. Эмблеманы кылааспыт иһигэр конкурс ыытан талыахпыт. Автордар уруҺуйдара эмиэ киириэхтэрин сөп дии саныыбыт. Компьютерга таңарбытыгар учууталбыт, төрөппүттэрбит көмөлөҺүөхтэрэ. Таңыллыбыт страницалары о5олор бары көрөллөрүн курдук кылааспыт иҺигэр «Кэрэни дьүҺүйэбит» стендэ5э ыйыахпыт.

IV кэрдиис. Сурунаалы таҺаарыы.

Рубрикалар бары бэлэм буоллахтарына, сурунаалбыт таңыллан буттэ5инэ ИП «Фотопринт» тэрилтэ5э бэчээттэтэн таҺааттарарга дуогабардастыбыт. Манна спонсордары булуохха наада. Сурунаалбыт биирдии экземплярын сэлиэнньэбит, оскуолабыт уонна кылааспыт библиотекаларыгар биэриэхпит.

Кылааспытыгар сурунаалбыт сүрэхтэниитин ыытыахпыт. Онно төрөппүттэрбитин, библиотекардарбытын, учууталларбытын, сурунаалбыт геройдарын уонна атын кылаастартан о5олору ыңырыахпыт.

Үлэ са5аланыыта

«БиЬиги сурунаалбыт» бырайыак са5аланыытыгар кылааспыт о5олоруттан маннык ыйытыыларга хоруйдуулларыгар көрдөспүппүт.

Сурунаалбытын туох диэн ааттыаң этэй? Суруй. _____________________________

Ханнык бөлөххө киирэн үлэлиэххин ба5ара5ын?Аннынан тарт.

А) Редактор Б) художник В) корреспондент

Бу рубрикалартан ханнык рубрика биҺиги сурунаалбытыгар киириэн сөп дии саныыгын? Бэлиэтээ.

То5очоон.

Дьэрэкээн кустук.

Бэлиэ күннэр.

Аан дойду устун айан.

Төрөөбүт дойдубут.

Тобулла5ас толкуй.

Сынньалацца.

Хамсыыр харамай эйгэтигэр.

Билэ5ин дуо?

Билсэн кэбис – бу эн.

Ыалдьыт кэллэ.

Өссө ханнык рубрика киириэн ба5ара5ын? Суруй._____________________________

Библиотека5а библиоклуб дьарыгар сурунааллары көрдүбүт, билсистибит. Библиотекардар Римма Николаевна Павлова, Розалия Алексеевна Яковлева о5о сурунаалларын туҺунан кэпсээтилэр. Араас рубрикалары кытта билиҺиннэрдилэр. Сурунаал тахсарыгар кимнээх үлэлииллэрин биллибит. Ойууларын өйдөөн көрдүбүт, туох суолталаахтарын кэпсэттибит. Сурунааллар ааттаах уонна онно сөп түбэҺр эмблемалаах буолалларын биллибит.

Сурунаалбытын «Тииңчээн» диэн ааттаатыбыт. То5о диэтэххэ тииң кыра эрээри сүрдээх сытыы, сымса, өйдөөх, үлэҺит кыыл. Тобулла5ас толкуйдаах, сытыы өйдөөх киҺини «тииң мэйии» дииллэр.

ЫйыталаҺыы тумугэр сурунаалбытыгар маннык рубрикалар киириэхтэрин сөп диэн быҺаардыбыт:

То5очоон.

Төрөөбүт дойдубут.

Дьэрэкээн кустук.

Билэ5ин дуо?

Бэлиэ күннэр.

Сынньалаңңа.

Аан дойду устун айан.

Билсэн кэбис – бу эн.

Тобулла5ас толкуй.

Хамсыыр-харамай эйгэтигэр.

Ыалдьыт кэллэ.

Көрдөөх бырааҺынньык.

АҺылыкта астаа.

Оскуолабыт сонуннара.

Спорт биҺиги олохпутугар.

Дьиэ кэргэн.

Айыл5а – биҺиги дьиэбит.

Э5эрдэлиибит!

Сурунаалбыт издательствотыгар эбээҺинэстэрбитин үллэҺиннибит. 4 редакторы (Бечехова Нарыйа – главнай редактор, Спирова Сардаана, Григорьева Марина – солбуйааччы редактордар, Степанова Аня – художественнай редактор), 5 художнигы (Крылов Денис, Петрова Настя, Кокарев Тускулаан, Иванова Карина, Яковлева Олеся), 13 корреспонденнары таллыбыт.

Издательствобыт аатын толкуйдаатыбыт. «БКД» (Библиоклуб до5отторо) диэн буоллун дэстибит.

Сурунаалбыт сылга иккитэ тахсара сөп диэн быҺаардыбыт.

Рубрикалар бары бэлэм буоллахтарына, сурунаалбыт таңыллан буттэ5инэ ИП «Фотопринт» тэрилтэ5э бэчээттэтэн таҺааттарарга дуогабардастыбыт. 14 лиистээх (28 страницалаах) сурунаал бэчээттэнэн тахсыыта 600 солк. сыаналаах. Манна спонсордары көрдүүбүт.

Түмүк тыл.

Бу бырайыакпытынан үлэбит I кэрдииһин бүтэрдибит. IIкэрдиискэ үктэннибит.

О5о сурунаалларын кытта билсистибит, сурунаалы ханнык идэлээх дьон таҺааралларын, кинилэр үлэлэрин туҺунан биллибит.

Сурунаал тахсыыта элбэх үлэлээх эрээри олус интэриэҺинэй эбит. Үгүс араас дьикти информацияны дьону кытта кэпсэтэн, аа5ан, интернеттэн көрдөөн буларга үөрэнэбит.

Дьону көрсөн кэпсэтэн интервью ыларга, матырыйаал бэлэмнииргэ үөрэнэбит.

Маннык үлэлиирбит билиибит – көрүүбүт үксүүрүгэр көмөлөҺөр.

Улахан дьону уонна бэйэ - бэйэбитин кытта кэпсэтэ, алтыҺа үөрэнэбит.

Бу барыта биҺиги үүнэн – сайдан иҺэрбитигэр олус туҺалаах.

Сурунаалбыт бастакы нүөмэрэ тахсарын наадатыгар бары кыҺаллан түмсэн үлэлиэхпитин наада. БиҺиги үлэттэн саллыбаппыт. То5о диэтэххэ салайааччыбыт Татьяна Егоровна тугу эрэ ыарыр5аттахпытына ыйан – кэрдэн биэриэ5э. Библиотекардар Римма Николаевна, Розалия Алексеевна уонна Лия Афанасьевна эмиэ көмөлөҺүөхтэрэ. Төрөппүттэрбит биҺигини эмиэ өрүү өйдүүллэр уонна өйүүллэр. Оттон биҺиги саңаны билэргэ, сатыырга, сайдарга ба5абыт улахан. Онон «БиҺиги сурунаалбыт» диэн бырайыакпыт табыллыа диэн эрэнэбит.

Бырайыак аата «Биһиги дьиэ кэргэммит Кыайыы туһугар»

4-в кылаас о5олорун ирдэбил улэлэрэ

Салайааччы: Яковлева Татьяна Егоровна, учуутал

Бырайыак сыала: БиЬиги дьиэ кэргэнтэн сэриигэ кыттыбыт, тыылга улэлээбит, улахан дьону кытта бииргэ сэрии ыар тыынын билэн Кыайыыны уЬансыбыт сэрии сылларын о5олорун туЬунан билиини ханатыы, дьиэ кэргэн туох ейдебуллээ5ин билии.

Соруктар:

1. А5а дойду Улуу сэриитин, Улуу Кыайыы туЬунан араас источниктартан булан аа5ыы, киинэлэри керуу, билиини-керууну ханатыы;

2. Тереппуттэрбит, эЬэлэрбит, эбэлэрбит кемелерунэн ирдэбил улэни ыытыы;

3. Матырыйаал хомуйуу, ахтыылары ылыы;

4. Сэрии ыар сылларын туЬунан кылаас чаастарын, библиотечнай уруоктары ыытыы, музейдарга, пааматынньыктарга сылдьыы;

5. Хомуллубут матырааллары туЬанан Кыайыыны уЬансыбыт аймахтарбытын уйэтитэр сыаллаах брошюра таЬааран оскуолабыт музейыгар туттарыы;

А5а дойду Улуу сэриитэ түмүктэммитэ быйыл 2015 сылга 70 сылын туолар. Хас биирдии ыалы тымныы тыынынан хаарыйбыт, ааспат – арахпат ыар аһыыны хаалларбыт бу ынырыктаах сэрии, оччотоо5у биһиги аймахтарбыт Кыайыы туһугар охсуспут, олорбут геройдуу быһыыларын туһунан өйдөбүл көлүөнэттэн көлүөнэ5э сүтүө суо5а. Саха саллааттара төрөөбүт дойдуларыттан тэлэһийэн ыраах сэрии толоонугар тиийэн уһун сындал5аннаах бойобуой сырыыны сылдьыбыттара. Саа – саадах тутан кыргыһыы хонуутугар Ийэ дойду чиэһин, көңүлүн туруулаһан көмүскэспиттэрэ. Хаан тохтуулаах, уһун, ыар сэриигэ өстөөх үлтү сынньыллыбыта, советскай сиртэн киэр быра5ыллыбыта.. Саха саллаата өстөө5ү эккирэтэн кыраныысса таһыгар тахсан эмиэ кыргыспыта. 1945 сыллаахха ыам ыйыгар өстөөх ар5а5ар – Берлиңңэ кыайыы былаа5ын анньыспыта.

КыргыЬыы хонуутугар үгүстэр геройдуу охтубуттара. Кинилэр Ийэ дойду көмүскэлигэр, кэнэ5эски ыччат кэскилин иһин бэйэлэрин олохторун биэрбиттэрэ, сырдык тыыннара быстыбыта. Сорохтор охсуһуу уотугар баас ылан дойдуларыгар төннүбүттэрэ. Тыылга кыаммат кырдьа5астар, дьахталлар, о5олор хаалан «Барыта Кыайыы туһугар, барыта фронт туһугар», - диэн нарын санныларыгар сэрии ыар тыынын эрдээхтик сүгэн бэйэлэрин харыстаммакка үлэлээбиттэрэ, олорбуттара.

Сыл – хонук ааста5ын аайы ааспыт сэрии тыыннаах туоһулара, - бэтэрээннэр а5ыйыыллар. Олоххо саңа көлүөнэ – сэриини билбэтэх көлүөнэ кэлэн иһэбит. Сэриини биһиги киинэттэн, дьон кэпсээниттэн, кинигэттэн аа5ан эрэ билэр кыахтаахпыт. Биһиги уруккуну билэрбит, ааспыт көлүөнэ хорсун быЬыытын ахтарбыт – саныырбыт хайаан да наада. Ол иһин биһиги 4-в кылаас о5олоро төрөппүттэрбитин кытта «Мин дьиэ кэргэним Кыайыы туһугар» диэн сэриигэ охтубут, эргиллэн кэлбит, тыылга үлэ фронугар сылдьыбыт, сэрии тулаайа5а аймах – билэ дьоммут туһунан дьиэ кэргэммит туох өйдөбүллээ5ин кэриэстэбиллээ5ин билээри ааспыт үөрэх сылыттан са5алаан ирдэбил үлэни ыыттыбыт

Оголо булбут матырыйааллара:

Петров Юлиан, 4-в кылаас.

Мин хос эьэм.

Мин хос эьэм Саввинов Никифор Николаевич. Кини 1928 с. тереебутэ. Кини кыра о5о сааьыттан араас ыарахан улэлэргэ улэлээбитэ. Сэрии сылларыгар учугэй улэтин иьин Сталин мэдээлинэн на5араадаламмыта. Кини улэ, тыыл бэтэрээнэ. Эьэм 2013 с. 85 сааьыгар кун сириттэн барбыта. Мин эьэм олорбут оло5унан киэн туттабын. Мин эьээбин мэлдьи ейдуу-саныы сылдьабын.

Попова Ньургуяна, 4-в кылаас.

Мин эьэм.

Мин эьэм Попов Егор Петрович 1932 с Сунтаар нэьилиэгэр тереебутэ. Кинилэр дьиэ кэргэннэригэр биэстэр эбит. 1938 с. оскуола5а уерэнэ киирбит. Ыалдьан ситэри уерэммэккэ хаалбыт. Колхозка улэлии киирбит, ол сырытта5ына сэрии са5аламмыт.

Сэрии кэмигэр окко улэлээбит. 1942-1943 сыл сайыныгар улахан кураан буолан дьон бе5е аччыктаан елбут. Эьэм эдьиийэ уонна быраата елбуттэр. Сэрии сылларыгар улахан ыарахаттары керсубуттэр. Улахан дьону кытары тэннэ улэлиирэ. 1952 – 1956 сылларга сэбиэскэй армиа5а сулууспалаабыт. Эьэм тыыл бэтэрээнэ. Кини 2012 сыллаахха елбутэ.

Григорьева Марина, 4-в кылаас.

Эьэм Кыайыыны уьансыбыта.

Мин эьэм Петров Герасим Данилович сэрии са5аланарыгар 3 саастаа5а. Онон сэрии аччык, эрэйдээх дьылларын этинэн-хаанынан билбитэ.

А5ата кэрийэр улэлээх буолан дьиэтигэр олорботох, ийэтэ алта о5ону кытта, хотон керен, дьиэ улэтин со5отох онорон олорбута.

Эьэм улахан о5о буолан оскуола5а барыан иннинэ отун тиэйэн биэс кестеех сиртэн кэлэрэ. Арыый улаатан баран улэ кунун аахсаары колхозка улэлии киирбит. Бэйэтин са5а дул5алаах сири охсорун билигин да ейдуур. Мурукулаан, кутуйахтаан туттарара. О5ус сиэтэри, от мунньары оччотоогу о5о бары сатыыра.

Ийэлэрэ о5олорун уерэттэрээри Элгээйигэ киирэн ыал быра5ыллыбыт хотонун оностон олорбуттара. Билигин бары уерэхтээх ытык кырдьа5астар.

Онон эьэм сэрии са5ана о5о да буоллар улэлээн кыайыыны уьансыбыт.

Иванов Тимур, 4-в кылаас.

Мин хос эьэм.

А5а дойду сэриитэ буппутэ быйыл 70 сылын бэлиэтиир. Сэриигэ охтубут, хорсуннук сэриилэспит биьиги буойуттарбыт еруу биьиги ейбутугэр бааллар. Кинилэр тустарынан келуенэттэн келуенэ5э кэпсээн тириэрдэ тураллар. А5а дойду сэриитигэр хоппут, кыайыыны уьансыбыт биьиги бэтэрээннэрбит билигин а5ыйаан иьэллэр. Кинилэр уунэн эрэр эдэр келуенэ5э бэйэлэрин тустарынан, сэрии ыар кэмнэрин, аччык дьыл туьунан кэпсээни историяга хааллараллар.

Мин аймахтарбар а5ам еттунэн хос эьэм Агалоков Иван Егорович 1942 сыллаахха сэриигэ барбыт. Кини пехота5а сулууспалаабыт. 1942 сыллаахха Харьков куорат анныгар улахан хаан тохтуулаах кыргыьыыга тегуруйуугэ тубэьэн ейун сутэрэн билиэн тубэспит. 1944 сыллаахха кинини босхолообуттар. Онтон мин эбээм убайа Агалоков Алексей Иванович 1940-1946 сылларга тихоокеанскай байыаннай флотка сулууспалаабыта. Кини естеехтер байыаннай хараабылларын уонна подводнай лодкаларын улту тэптэрбитэ. Ол иьин кини элбэх на5араадалардаах сэрииттэн кэлбитэ.

Сэриигэ геройдуу охтубут буойуттарга уонна кыайыыны уьансыбыт биьиги бэтэрээннэрбитигэр улахан махтал буоллун. Кинилэр кыайаннар биьиги ыраас халлааннаах эйэлээх олоххо олоробут. Ким да умнуллубатын, туох да умнуллубатын!

Бечехова Нарыйа, 4-в кылаас.

Кыайыыны уьансыбыта.

Мин эьэм Марк Семенович Иванов Тубэй-Дьаархан нэьилиэгин Уолбут диэн алааьыгар тереебутэ. Эьэм туерт кылааьы бутэрэн колхоьугар улэлээбитэ. Санардыы буьан-хатан эрдэ5инэ армия5а ынырбыттара. Бастаан Забайкальскай фронна 31 гвардейскай Суворов уонна Кутузов уордьаннардаах, кыьыл знамялаах полка5а автоматчиктар роталарыгар сулууспалаабыт. Онтон полковой чааска ыыппыттара. Онно артиллериьынан анаабыттар. Эьэм Японияны кытары сэриигэ сурун мэьэй буолбут. Улахан Хингон хайаны 4 кун устата туораабыттар. Биьиги сэриилэрбит кимиитин тулуйбакка дьоппуоннар чугуйбуттар. Эьэм Манчжурияны, Харбин, Чоногунь, Мукдли куораттары босхолоспут. Сэриини Порт-Артурга тийэн тумуктэспит. Ол курдук эьэм «А5а дойду улуу сэриитин»II истиэпэннээх уордьан, «Германияны кыайыы иьин» уонна элбэх убулуейунэй мэтээллэр сиэннэригэр хааллылар.

Иванова Карина, 4-в кылаас.

Хос эһэм Кыайыыны уьансыбыт.

Мин а5ам эьэтэ Иванов Афанасий Николаевич Кэбээйи улууьун Мукучу нэьилиэгин олохтоо5о 1942 сыллаахха сэриигэ ынырыллыбыта. Биир сыл уот сэриигэ сэриилэьэн баран 1943 сыллаахха уон тохсус туспа хайыьар биригээдэтигэр киирэн Улуу Новгород сиригэр сэриилэьэ барбыт. Онно тиийэн Ильмень куелу хайыьарынан туорааьынна сырдык оло5ун толук уурбута.

Мин кыайыыны уьансыбыт эьээбинэн киэн туттабын.

Зырянов Эдик, 4-в кылаас.

Мин хос эбэм.

Мин хос эбэм аата Софья Тимофеевна. Кини уьус Бордонно тереебутэ. Бииргэ тереебуттэрэ суурбэччэлэр уьу. Онтон улаатан киьи буолбуттара биэстэр. Атыттара эрдэ елбуттэр. Биьиги эбэбит ыал улахан о5ото буолан куустээх улэ5э сылдьыбыт. Ол иьин кини сэрии бириэмэтигэр мас кэрдээьинигэр, суол солооьунугар, оноруутугар ханнык да эр киьиттэн хаалсыбакка хоьууннук улэлээбит. Кэмпэндээйи суолун тутуутугар улэлээбит. Аьылыктара олус кэмчи улэлэрэ олус ыарахан буолан элбэх киьи хоргуйан елбуттэр. Оттон биьиги эбэбит ону барытын тулуйбут. Ол кэнниттэн да5аны Элгээйи совхозка хоьууннук улэлээбит. Ону элбэх мэтээллэрэ туоьулууллар. Эбэм мэтээллэрин керен уерэбин.

Ярик Григорьев, 4-в кылаас

Мин хос-хос эһэм Кыайыыны уһансыбыта.

Мин хос-хос эһээм Николаев Илья Романович 1916 с. Кириэстээх Наахаратын Орто Харыйатыгар иккис о5оннон төрөөбүтэ.

1935 с. Конобулова Мавра Иевлевналыын ыал буолан 2 о5ону төрөппүттэрэ.

1942 с. атырдьах ыйыгар А5а дойду сэриитигэр ыңырыллан барбыта. Украина Приютскай сэлиэнньэтигэр фашистар кимэн киирэр сэриитигэр сырдык тыына быстыбыта. 1943 с. сэтинньи 23 күнүгэр Николаев Илья Романович өлбүтүн туһунан повестка туппуттара. Кини Украина Кировоградскай уобаласка братскай могила5а көмүллэ сытар.

Хааннарын, көмүс көлөһүннэрин тохпут а5аларбыт, эһэлэрбит эйэни олохтообут дьоммутун биһиги Улуу сэрии сиэннэрэ кинилэр ааттарын хаһан да умнубаппыт уонна кинилэринэн киэн туттабыт.

Осипова Кристина, 4-в кылаас

Мин хорсун убайым

Мин эбэбин кытта бииргэ төрөөбут уоттаах сэрии хонуутугар Ийэ дойдутун көмускээри хорсуннук өлбут убайым туһунан суруйабын. Кини аата Андреев Семен Степанович. Эбэм кэпсээнинэн Семен А5а дойду сэриитигэр иккис хомуурга 1941 сыллаахха кыһын Кутана нэһилиэгиттэн барбыт. 1943 сылга дылы сурук суруйара кэлэр уһу. 1943 сылга дылы иккитэ бааһыран госпитальга сытан тахсыбыт. Онтон усуһун бааһыран госпитальга сытан суруйбут. Суругар барыларын туц-тац ааттаталаан өйдуур-өйдөөбөт сытан суруйбут, кецдейдеттум диэбит. Семен утуөрэн эмиэ хос сэрии хонуутугар киирбит.

Өлбут кэмэ 1943 сыл курдук, чуолкайа биллибэт.

Кэлин биһиги убайбыт Андреев Семен Степанович Орел куоракка көмуллэн сытара биллибит. Билигин кини аата Сунтаарга сэриигэ баран суох буолбут буойуттар ааттарыгар баар.

Эбэм өссө биир убайа эмиэ сэриигэ өлбут. Кини Япония сэриитигэр сылдьан суох буолбут.

Алексеев Арсений, 4-в кылаас

Хос эЬэм Кыайыыны уЬансыбыта.

Мин хос эЬэм Нутчин Андрей Львович А5а дойдуну кемускуур сэриигэ Молотов куорат диэки сэриилэспитэ. Кини ыараханнык ыалдьан 1943 сыллаахха дойдутун бэрт эрэйинэн булбут этэ. Утуерэн баран колхуоска улэлээн Сталин орденынан на5араадаламмыт.

ЭЬэм бииргэ тереебут бырааттара Николай Львович 1941 сыллаахха ыцырыллан баран, Сталинград сэриитигэр сылдьан иккитэ госпитальга сытан эмтэнэн тахсан баран, 1943 сыллаахха сура5а суох суппутэ. Кини госпитальга сытан туспут хаартыскатын ыыппыт этэ. Эдэр сааЬыгар ыал буолбакка, о5о-уруу тэриммэккэ сэрии толоонугар суппутэ.

Хос эЬэм саамай кыра быраата Михаил Львович Холкин – Голга сэриилэЬэн кэлбитэ. Кэлэн баран кэргэннэнэн биэс оголоох, сиэн, хос сиэн бегете. Кини огдообото билигин да баар, кыра уолугар олорор.

Петров Айаал, 4 «в» кылаас

Мин аба5ам Лазарев Иннокентий Иванович – А5а дойду Улуу сэриитин кыттыылаа5а

А баҕам Лазарев Иннокентий Иванович Сунтаар нэһилиэгэр Папаниҥҥа (билигин мин эһэм аах сайылыктарыгар), 1908 с. төрөөбүтэ. 1930 сыллаахха Папанин колхозка чилиэнинэн киирэ араас үлэҕэ сылдьыбыта. 1941 сыллаахха Аҕа дойду Улуу сэриитэ саҕаламмыта. Үлэни кыайар эдэр дьон бары Ийэ дойдуларын кемүскүү сэриилэһэ барбыттара. Колхозка аҥардас кырдьаҕас, оҕо-дьахтар хаалбыттара. Олох аһара кытааппыта. 1941 с. маҥнайгы хомуурга Туруктаҕа тыһыынчанан киһи сатыы барбыттар. Баран иһэн сэрии саамай күүстээх уотугар Молотов куоракка сэриилэспитэ. Абаҕам сэриилэһэ сырыттаҕына снаряд оскуолката тилэҕэр түбэһэн госпитальга өр эмтэммитэ. 1942 сыллаахха сыыллан дойдутугар кэлэн баран колхоһугар үлэлэээбитэ. Оскуолката 1953 сыллаахха бэйэтэ түспүт. “Хорсунун иһин” мэтээллээх кэлбитэ. 1941-1945 с.с. “Сталин төбөтө” мэтээллээх. “Аҕа дойду сэриитин II степеннээх” орденнаах. Ону таһынан элбэх юбилейнай мэтээллэрдээх. Совхозка үчүгэй үлэтин иһин “коммунистическэй үлэ ударнига”. Сунтаар совхозка 80 сааьыгар дылы улэлээбитэ. 2 оҕолоох, элбэх сиэннэрдээх. 2001 сыллаахха 93 сааһыгар орто дойдуттан букатыннаахтык барбыта.

Cпирова Сардаана, 4-в кылаас

Мин эЬэм.

Мин эһэм аата Спиров Михаил. Кини дьиэ кэргэнигэр алта о5о этилэр. Үс убайа сэриигэ барбыттара. Эһэм икки эдьиийин кытта хаалан улахан дьону кытта бииргэ үлэлиир этилэр. Ол быыһыгар ойуурга баран оонньууллара. Эһэм улахан убайа Москва куорат анныгар кыргыһыыга сырдык тыына быстыбыта. Оттон иккис убайа ханна өлбутэ биллибэт. Үһүс убайа төннөн кэлбитэ.

Билигин эЬэм 81 саастаах. Сэрии сылларыгар оонньууру билбэтэх о5о сааЬа ааспыта. Тоңору, аччыктыыры аахсыбакка улахан дьоннуун Кыайыыны чугаһаппыт эһэбинэн мин киэн туттабын.

Григорьева Марина, 4-в кылаас

Мин эбэм.

Мин эбэм аата Петрова Фатина Егоровна. Кини сэрии сылларын үчүгэйдик билэр. Эбэм 1937 с. төрөөбутэ. Сэрии са5аланарыгар 4 саастаа5а. Сэриигэ ыңырыллыбыт дьону атаарыы буолбут. Дьон бары чуумпу ба5айытык сылдьаллар үһү, ытааччылар да бааллар эбит. Сэриигэ барааччылар аттарын миинэн суол устун бара турбуттар, дьоннор бары кинилэри сыһыыга диэри атаарбыттар. Эбэм дьонноруттан сэриигэ түөрт киһи кыттыбыт. Арыый улаатан баран эбэм улахан дьоннору кытта сарсыардаттан киэһээңңэ диэри үлэлиир үһү.

Эбэм билигин 78 саастаах. Мин эбэбин олус таптыыбын. Кини биһигини эмиэ олус таптыыр, харайар.

Сэриитэ суох эйэлээх олоххо олорорбутуттан мин үөрэбин.

Петров Юлиан, 4-в кылаас

Мин хос эһэм.

Мин хос эһэм аата Иванов Петр Иннокентьевич. Кини 1914 с. от ыйын 12 күнүгэр Сунтаар улууһун Бүлүүчээнигэр Мэйиккэ күн сирин көрбүтэ. Уон түөрт саастаа5ар Хадан нэһилиэгэр табаны үүрэн кэлэр уонна онно олохсуйан хаалар.

1942 с бэс ыйын 14 күнүгэр 1943 сыллаахха биир кыргыһыыга биир сиргэ биэс төгүрүк суукка5а окуопа5а сытан сэриилэһэн турардаах. Хонуу устун баран истэхтэринэ немец хас да самолёта кэлэ – кэлэ буомбалаа да буомбалаа буолбуттар. Ол кэмңэ сиргэ хаптайа сыттахтарына киниэхэ өстөөх буулдьата өттүгэр кэлэн түспүт. Бааһыран балыыһа5а киирэр. Ол сайын бааһа оспутун кэннэ доруобуйатынан сыыллан дьиэтигэр төннөн кэлэр. Биһиги, сиэннэрэ, хос сиэннэрэ эһэлэрбит, эбэлэрбит олорон ааспыт ыарахан олохторун билиэхтээхпит, умнуо суохтаахпыт.

Антонов Тимур

Эьэм кыайыыны уьансыбыта.

Мин хос эһэм Афанасьев Лука Еремеевич Улуу сэрии кыттыылаа5а.Кини 1942 сыллаахха сэриигэ ынырыллан барбыт.1 Беларусскай фронна минер-саперунан ананан сылдьыбыт.Хас да төгүл өстөөхтөрү утары кыргыһыыга сылдьыбыт.Ол сэриигэ сылдьан Бук өрүс кытыытыгар үрэ5и туораары ал5ас миинэни үктээн араанньы буолбут. Госпитальга сытан эмтэммит. 1944 сыллаахха баттыһа5ынан сылдьан дойдутугар эргиллибит. Дойдутугар кэлэн баран ферма сэбиэдиссэйинэн, колхоз бэрэссэдээтэлинэн үлэлээбит. Эһэм «За отвагу» орденнаах, Кыайыы орденнаах, Юбилейнай мэдээллэрдээх, онтон да атын элбэх на5араадалардаах. Мин эһэм кыайыыны уhансыбыт киhи.Биьиги сиэннэрэ кини аатынан киэн туттабыт.

Игнатьева Карина

Киэн туттабын.

Мин хос эбэм Игнатьева Марфа Ефимовна.Эбэм кэргэнэ Игнатьев Иван Васильевич 1941 с бастакы хомуурга сэриигэ баран сура5а суох суппутэ.Эбэм огдообо хаалан сэрии ыар сылларыгар аччык дьылга со5ото5ун 3 о5ону иитэн дьон онортообута.Кини сэрии сылларыгар колхозка учугэйдик улэлээбитин иhин Сталин мэтээлинэн на5араадаламмыта.Сэрии кэнниттэн колхозка, онтон совхозка учугэйдик улэлээн элбэх грамота, бириэмийэ ылар эбит.Олортон саамай урдуктэрэ 1973 с Саха АССР президиумун бэрэссэдээтэлэ Александра Овчинникова илии баттааhыннаах Бочуотунай грамота буолар.Мин эбэм учугэй, хоhуун улэhит буолан Кыайыыны уhансыбыта. Мин кинилэринэн киэн туттабын.

Прокопьев Айуш

Эьэм- сэрии кыттыылаа5а.

Мин хос эһэм аата Петров Ефим Иванович.Кини 1924 с Маар-Күөл Таалатыгар төрөөбүт.Сэрии са5аланыыта сааһа хапсыбакка бүтэһик хомуурга 1943 с сэриигэ барбыта.Кини Япония сэриитин кыттыылаа5а. Манчжурия5а диэри тиийэ сылдьыбыта. Уоттаах сэриигэ ытык иэһин толорон төрөөбүт дойдутугар 1948 с төннөн кэлбит. 1950 с хос эбэбин Уарова Елена Николаевналыын ыал буолбуттара.Элбэх о5ону теретен дьон гыммыттара. Мин хос эьэм курдук хорсун буолуом. Ийэ дойдубун, дьоннорбун естеехтен кемускуем.

Амбросьев Никита

Мин хос эhэм.

Мин хос эhэм аата Никита Антонович. Кини эбэм а5ата буолар. Мин хос эһэм сэриигэ сылдьыбыта. Кини эбэм үс саастаа5ар сэриигэ ынырыллыбыт үһү. Хос эһэм сэриигэ сылдьан бааһыран дойдутугар эргиллибэтэ5э.Кини билигин Санкт-Петербург куоракка көмүллэн сытар.Миигин хос эһэм аатынан Никита диэн ааттаабыттар.Мин хос эьэбинэн киэн туттабын. Кини хорсун быьыыта миэхэ холобур буолар.

Зырянов Эдуард, ученик 4-в класса

Памятник воинам-победителям, ветеранам тыла и детям войны.

Летом 1995 года для увековечивания светлой памяти погибших на войне солдат и вернувшихся победителей , ветеранов тыла и детей войны из уч. Элгээн под руководством Васильева Ивана Федоровича –ветерана труда, заслуженного работника культуры РС (Я), почетного гражданина Сунтарского района поставили обелиск – памятник. Из участка Элгээн ушли на войну 33 человек. Рядом с памятником посадили 33 дерева.

Памятник стоит на федеральной трассе «Вилюй» рядом с уч. Элгээн.

Крылов Денис, 4-в кылаас

Мин хос эьээлэрим.

Мин хос эбээм Крылова Агафья Николаевна бииргэ тереебут убайдара ус бырааттыы Николай , Тимофей, Семен бары сэрии кыттыылаахтара. Кинилэртэн Николай сэрии хонуутугар охтубута. Бииргэ тереебуттэр Сэмэнньэ, Тимэпий, Ньукулай, Марыына, Ааныс, Маайыс, Агаша.

Бурцев Тимофей Николаевич (1917- 2002с.с.)

Х оро нэьилиэгэрНэлимнэ тереебутэ. А5ата Бурцев НиколайНиколаевич, Ийэтэ Бурцева – Крылова Евдокия Михайловна. Улэ фронугар 1943 сыл от ыйын 6 кунугэр Нам оройуонун военкоматынан нырыллыбыта. Киренскэй ЛУРП-ка лесорубунан уонна сплавщигынан сылдьыбыта. Ити улэтигэр киниэхэ стахановец Бочуоттаах аата инэриллибитэ. 1946 сыллаахха демобилизацияланан дойдутугар кэлбитэ. Кэлээт колхоьугар суеьу ыарахан улэтигэр илиитин араарбакка утуе суобастаахтык улэлээбитэ. От ууммэтэх ыарахан сылларыгар кеьен улэлээьиннэ кини куруутун барара. « А5а дойду сэриитигэр килбиэннээх улэтин иьин»мэтээлинэн на5араадаламмыта. 2002 сыллаахха ыалдьан елбутэ. О5олоро суох этэ.

Бурцев Семен Николаевич (1916-1997)

Улэ фронугар 1941 сыл бала5ан ыйын 2 кунугэрДьокускайдаа5ы военкоматынан ынырыллыбыта. 1941 сыл сэтинньи ыйтан 1942 сыл олунньу ыйга диэри рядовой байыаьынан, онтон 1942 сыл олунньу ыйтан 1943 сыл кулун-тутарыгар диэри Хабаровскай-Новосибирскай тимир суолугар улэлээбит.1946 сыллаахха демобилизацияламмыта. Кэлээт колхоьугар биригэдьииринэн сылгы ферматын сэбиэдиссэйинэн, о5уруот биригээдэтигэр биригэдьииринэн уьун кэм иьигэр утуе суобастаахтык таьаарыылаахтык1973 сылга пенсия5а тахсыар диэри улэлээбитэ. Кэргэнинээн татьяна ивановна бурцевалыын 4 о5ону улаатыннаран улэьит дьон онортообуттара. Сиэннэрин буебэйдэьэн баран1997 сыллаахха ыалдьан елбутэ. « В.И.Ленин тереебутэ 100 сылын бэлиэтээн. Килбиэннээх улэтин иьин» мэтээлинэн на5араадаламмыта.

Бурцев Николай Николаевич II (1921-1942)

1940 сыллаахха Муру сэттэ кылаастаах оскуолатын уерэнэн бутэрэн баран, Уус-Алданнаа5ы гострахха агенынан улэлээбитэ. 1941 сыл от ыйын 30 кунугэр армия5а ынырыллан барбыта. Кини бастаан Ленинград блокадатыгар тубэспит. Куорат олохтоохторугар бородуукта таьыытыгар улэлээбит. Онтон 259-с стрелковай дивизия5а рядовойунан сэриилэспит. Кини 1942 сыллаахха Новгород куораттан 33 километрдаах Мясной Бор диэн сиргэ Любаньскай операция5а алдьархайдаах хаан тохтуулаах сэриигэ кыттыыны ылбыт. Алта ый устата бадарааннаах тыа5а армияларын кытта сибээстэрэ быстан. Тегурутуллэн олорон геройдуу эриилэспиттэр. Билигин бу сири «Долина смерти» диэн ааттыыллар. Кини унуо5а онно хаалбыта.

Адрес публикации: https://www.prodlenka.org/metodicheskie-razrabotki/159860-organizacija-proektnoj-dejatelnosti-v-nachaln