Ә. Еники. «Матурлык» хикәясендә ана һәм бала мөнәсәбәте

Әлки районы Иске Салман төп белем бирү мәктәбе

Ә.Еники.

“Матурлык”хикәясендә ана һәм бала мөнәсәбәте.

Тема: Ә.Еники.”Матурлык”хикәясендә ана һәм

бала мөнәсәбәте.

Максат:әдипнең иҗат биографиясе белән танышуны дәвам

итү; әсәрнең төп мәгънәсен ачыклау;

Аналарга хөрмәт,мәхәббәт хисләре тәрбияләү.

Эпиграф:”Ата-ананы хөрмәтләгән генә хөрмәткә

лаек”

(хәдис)

Җиһазлау:компьютер,тест,әсәр

Дәрес барышы

-Үткәннәрне искә төшерү:

Ә.Еникинең сугыш чоры иҗаты(исемнәрен атау”Ялгыз каз”,”Кем җырлады?”,”Үтеп барышлый”,”Мәк чәчәге”...)

УРТАК ТЕМА:СУГЫШ,СУГЫШ КИТЕРГӘН КАЙГЫ-ХӘСРӘТ

-Ә.Еники оста хикәяче генә түгел,нәсер остасы да. Нәсер турындагы белемнәрен искә төшерү(Нәсер-геройның киеренке,тирән хисләрен чагылдыра торган эмоциональ һәм ритмлы кечкенә күләмле чәчмә әсәр)

МТК.Фәхри Әсгать.

-Тема өстендә эш

“Изрәп йоклый сабый

Бит очлары кояш кебек балкып яна.

Көйләр көйләп бишек тирбәткәндә

Нәрсә укый икән ана?

Баласының якты киләчәген

Уйлыйлардыр безнең аналар.”

СОРАУ:бу шигъри юлларны ничек аңлыйсыз?(укучылар фикере тынланыла)

-рус язучысы М.Горький”Дөньяның бөтен матурлыгы-Аналардан!Кояшсыз гөлләр чәчәк атмый,хатын-кызларсыз мәхәббәт була алмый... Мәхәббәтсез бәхет була алмый,аналардан башка шагыйрь дә,батыр да юк”,дигән.Димәк,Аналар безгә кояшлы иртәләр,матур гөлләр, мәхәббәт,яшәүгә көч бирүче матур изге җаннар.

Сорау: Әниләрнең бәхете нәрсәдә?(әниләр бәхетле булсын өчен балаларның да бәхетле булуы кирәк. Балалрының кешелекле булуы,укымышлы булуы,дәрәҗәле булуы...-аналарны бәхетле итә).

Матур әдәбият та шуңарга өйрәтә.

-Ә хәзер әдәбиятта аналар образын яктырткан әсәрләрне искә төшерик.Без моны тест ярдәмендә эшләрбез(компьютер)

Сорау:бу әсәрләрнең уртаклыгы нәрсәдә?(әниләр турында,алар балалары өчен барын да эшләргә әзер)

Ә.Еникинең тагын бер әсәре белән без аларны тулыландырырбыз.

Бу хикәя “Матурлык”дип атала.(әсәрне өйдә укып килергә иде)

-Эчтәлеген кыскача хикәяләп бирү: сүз кемнәр турында,нинди вакыйга тасвирлана,Бәдретдиннең әйләнә-тирәдәгеләргә мөнәсәбәте,лирик геройны тетрәндергән хәл...?

-әсәр нинли формада язылган?(хикәя)

-төп теманы ачыклагыз(баланың анага булган мөнәсәбәте яктыртыла; аның мәхәббәте барлык тискәре сыйфатларны каплый; шушы мәхәббәт аны иптәшләре алдында аңа булган хөрмәтне тагын да арттыра).

-Бәдретдингә характеристика бирегез(ярлы шәкерт,яхшы укый,намуслы,тырыш,сабыр,ялагайлана белмәс,масая белмәс,яхшы белән яхшы,ә яман белән алыш-биреше юк,сорарга яратмый,кешелекле,музыка коралларында уйный белә).

-нинди сурәтләү чаралары кулланылган(чагыштыру:егетләр мыегыдай,балавыздай,Хозыр Ильяс төсле...

диалект:сыйрак,мәтәштерәм...

халык авыз иҗаты”Оста барда телең тый”)

-ял итү. Викторина(әсәрне ныгыту)

1.Лирик геройның иптәшенең исеме?(Гыйлемдар)

2.Авылларының исеме?(Чуаркүл)

3.Ярату хисе(мәхәббәт)

4.Бәдретдин уйный торган уен коралы(кубыз)

5.Гыйлемдар кыр буйлап эзләгән әйбер(йомран)

6.Бәдретдиннең туган авылы(Ишле)

7.Әнисе өчен уйланылган көй(“Салкын Чишмә”)

8.Анага кагылган рәхимсез авыру(чәчәк)

(әсәрнең исеме килеп чыга)

СОРАУ: Еллар дәвамында халык моң-зарын тарату,авыр вакытында юаныч табар өчен нишләгән?

-Җырлаган,уен коралында уйнаган. Бәдретдин дә мохтаҗлыкта кичергән авырлыкларын кулдан ясалган скрипкага салган.Скрипка барлык тыңлаучыларның да күңелләренә үтеп керә. Аның көе шәкертләр күзәткән тормыш картинасының контрастын күзалларга ярдәм итә(“Салкын Чишмә”көен тыңлап үтү).

Ә.Еники.”Матурлык”хикәясеннән АНА һәм БАЛА мөнәсәбәтен чагылдырган өлешне компакт-дисктан тыңлап китү.(165нче бит)

СОРАУ: Бәдретдиннең анасы бәхетле анамы?(әйе,аны яратучы,олылаучы улы бар)

-Р.Фәхретдиннең үгет-нәсыйхәтләре белән танышу

“Ата-ананың вазыйфасы бала тудыру белән генә чикләнми.Туган баланы сәламәт итеп үстерү,яхшы тәрбия бирү,дине вә милләте өчен файдалы итү-ата-ананың иң зур вазыйфаларыннан исәпләнә”.

СОРАУ:Бәдретдингә ата-анасы дөрес тәрбия биргәнме?(әйе)

АНА-БӨЕК ИСЕМ,АНА ОБРАЗЫ СӘНГАТЬНЕҢ БӨТЕН ТӨРЕНДӘ ДӘ ИЗГЕ ИТЕП СУРӘТЛӘНӘ.(эпиграф)

-әсәрнең исеменә игътибар итик әле:”Матурлык”.

Нинди матурлык турында сүз бара?(күңел матурлыгы)

Бүгенге тормыш белән бәйләнеш.

Слайдлар карау

Йомгаклау.

Укучыларга кайбер киңәшләр:”И газиз балалар,ата-аналарыгыз сезгә иң авыр һәм мәшәкатьле хезмәтләрен кылдылар,һәм алар сезгә хезмәт итүләрен дәвам итәләр,һәрвакыт сезнең өчен тырышалар. Сез дә аларның бу яхшылыкларын һәм бу хезмәтләрен камил кылып кайтарыгыз,көчегездән килгәнчә аларга чын күңелдән хезмәт итегез,хөрмәт күрсәтегез!”

“Нинди генә матди кыенлыклар кичермәсен,тәрбияле ана булган гаилә таркалмый,үзенә күрә бер тәм табып яши бирә һәм балалары да тәрбияле була”.

(Р.Фәхретдин)

Адрес публикации: https://www.prodlenka.org/metodicheskie-razrabotki/53804-enikimaturlykhikjasend-ana-m-bala-mns