Рабочая программа

Ытык ѳйдѳбүллэр

Тиэмэлэринэн үѳрэтии сүрүн ис хоhооно

Урок №

Үѳрэнээччи үлэтин сүрүн ис хоhоонноро

Күнэ - дьыла

Күнэ - дьыла

Айыл5а.

Сахам сирин кэрэ айыл5ата (3 чаас).

1. Сахам сирин кэрэ айыл5ата.

2. Айыл5а Ытык кэрэ сирдэрэ.

3. Киhилээх хайата.

Аар айыл5а. Айыл5а ытык кэрэ сирдэрэ. Айыл5а5а харыстабыллаах сыhыан. Айыл5абыт уратыта.

Саха сирин ытык кэрэ сирдэрэ, маннык сирдэргэ сылдьыы сиэрэ – туома. Сири –уоту аhатыы сиэрэ – туома, кѳрүү – харайыы , оноруу – тупсарыы. Айыл5а5а харыстабыллаахтык сыhыаннаhыы.

Алгыс: күнү кѳрсүү алгыhа.

Үгэс: билгэ , айыл5аны харыстааhын.

Сиэр – туом: сылыктааhын, Ытык сиргэ сылдьыы.

Олонхо үѳрэ5э: Айыыhыт, Иэйиэхсит.

Хартыынанан үлэ:

Владимир Семенович Карамзин. Өлүѳнэ очуостара.

1

2

3

Эбии матырыйаалы туhаныы.

Бибилэтиэкэттэн эбии кинигэ, сурунаал, хаhыат матырыйаалларын булан аа5ыы.

Быhаарыы.

Дьыл кэмин сылыктыыр, быhаарар.

Ырытыы.

Саха сирин Ытык кэрэ сирдэрин , маннык сирдэргэ сылдьыы сиэрин -ттуомун билсиhэн ырытар.

Сааhылаан ситимнээhин.

Айыл5а5а харыстабыллаахтык сыhыаннаhан, күҥҥэ , уокка сүгүрүйүүнү сааhылаан ситимнээhин.

Чинчийэр.

Олорор сирин уратытын чинчийэр иhитиннэрии онорор.

04.09

11.09

18.09

Тѳрѳѳбүт дойдум .

Саха Өрѳспүүбүлүкэтэ – араас омук, элбэх култуура (4 чаас).

1. Мин дойдум – Саха сирэ.

2. Саха Өрѳспүүбүлүкэтэ-элбэх омук алтыhан олорор сирэ.

3. Таптыыбын тѳрѳѳбүт дойдубун.

4. Бибилэтиэкэ – били кѳрүү уйата.

Тѳрѳѳбүт сиргэ таптал.

Иитиллибит Ийэ дойду иhирэхтээх.

МинӨрѳспүүбүлүкэм (куораттар).

Ытык ѳйдѳбүллэр: тѳрѳѳбүт дойдуга таптал, ийэ дойдуга бэриниилээх буолуу.

Саха Өрѳспүүбүлүкэтэтэ – элбэх омук алтыhан олорор сирэ. Таптыыбын тѳрѳѳбүт дойдубун.Ийэ дойдуга таптал.

Материальнай эйгэ – мал – сал, айыл5а кѳстүүтэ. Духуобунай эйгэ – кинигэ5э , искусство айымнньыларыгар баар били уонна информация , дьон ыккардыгар сыhыан уо.д.а.бу култуура эйгэтэ.

Хартыынанан үлэ: Афанасий Петрович Мунхаалрв. Аан дойдуну истэллэр («Мин хоту дойдум» сериятыттан).

Василий Семенович Парников – Сэксэй. Эйэ.

Быhаарыы.Тѳрѳѳбүт дойду, ийэ дойду ѳйдѳбүллэрин туhунан матырыйаалы араас кинигэттэн , сурунаалтан аа5ан булар.

Тэҥнээhин. Материальнай эйгэ уонна духуобунай суолталарын ѳйдѳѳн тэҥнээн кѳрѳр.

Араарар. Үтүѳ уонна мѳкү култуураны.

Толкуйдааhын. Норуот оло5ор – дьаhа5ар сиэр – туом ѳйдѳбүлүн толкуйдаан ырытар.

Кэпсээhин. Бибилэтиэкэ туhунан эбии матырыйаалы туhанан кэпсиир.

25.09

02.10

09.10

16.10

23.10

Дьиэ кэргэн (2 чаас).

Ыал- олох тѳрдѳ.

Мин урууларым.

Ыал – олох тѳрдѳ. Киhи үс кута.

Ыал туруга – омук туругун быhаарар сүдү күүс. Биhиги ыал тутуhар үгэспит, сиэрбит.

Биhиги дьиэ кэргэн тѳрүччүтэ. Тѳрүт удьуордар силистэрэ. Удьуордар силистэрин оҥоруу.

Алгыс: уоллаах кыыска.

Үгэс: ийэ кут, салгын кут, буор кут.

Билэр.Тѳрүччү тылын билэр. Тѳрдүгэр баар дьон оло5ун билэр.

Тутуhар.Остуолга олоруу сиэрин – туомун тутуhар.

30.10

13.11

Норуотум дьиэтэ –уота.

Үгэс буолбут дьиэ – уот. Дьиэ ис тэрилэ (2 чаас).

1.Өбүгэ дьиэтин ис тутула.

2. Бала5ан – ѳбүгэм дьиэтэ.

Саха Өрѳспүүбүлүкэтин норуоттарын үгэс буолбут дьиэлэрин – уоттарын аата – суола, оҥоhуулара, тутуулара.

Кыhыҥҥы , сайыҥҥы дьиэ – уот уратылара. Бала5ан – ѳбүгэм дьиэтэ. Дьиэ ис тэрилэ , мала- сала.

Оhох тутула , уот иччитин ѳйдѳбүлэ.

Алгыс: Аал уокка.

Үгэс: ураhа арааhа, дьиэ тутуллуохтаах сирин талы.

Сиэр – туом: хаhаайыстыба туомнара - дьиэ туомнара.

Хартыынанан үлэ: Иван Васильевич Попов. Саха ураhатын ис кѳстүүтэ.

Тэҥнээhин:Саха Өрѳспүүбүлүкэтин норуоттарын үгэс буолбут дьиэлэрин – уоттарын аатын, оҥоhууларын , тутууларын арааhын тэҥнээн кѳрѳр. Ураhа тутула. Бала5ан тутула. Саха бала5аныгар сылдьыы.

20.11

27.11

Норуот тѳрүт дьарыга (3 чаас).

1. Сүѳһү иитиитэ (оттооhун).

2. Сылгы иитиитэ.

3. Табаны иитии.

Саха Өрѳспүүбүлүкэтин норуоттарын үгэс буолбут дьарыктара. Үгэс буолбут дьарыкпыт – сүѳhү иитии. Дьиэ сүѳһүтүн иитии туhата. Сүѳһүнү иитиигэ мин кѳмѳм. Дьиэ сүѳһүтэ – норуот баайа , үтүѳ туруга.Оттооhун.

Сылгы уонна таба иитиитэ.

Алгыс : окко киирии, сылгыга алгыс , идэhэ алгыhа.

Үгэс: күүлэй, окко киирии.

Сиэр – туом: от охсуутун са5алааhын, тиэргэн.

Олоҥхо үѳрэ5э: Күн Дьѳһѳгѳй.

Хартыынанан үлэ: Иннокентий Корякин . Оттооhун.

Афанасий Николаевич Осипов . Сылгыhыттар.

Билсэр.Өбүгэ тѳрүт дьарыгын билсэр.

Тэҥниир.Сүѳһүнү , сылгыны, табаны кѳрүү – харайыы уратытын тэҥниир.

Бѳлѳхтѳѳһүн. Саха Өрѳспүүбүлүкэтин үгэс буолбут дьарыктарын бѳлѳхтѳѳһүн.

Былааннааhын. Бэйэ норуотун үгэс буолбут дьарыктарын туhунан кэпсииргэ былааннанар.

Кэпсээhин. Үгэс буолбут дьарыктарын туhунан кэпсээhин.

Практическай үлэ. От үлэтин ис хоhоонун сиэрин – туомун чинчийэр. Дьиэ сүѳһүтэ – норуот баайа диэн түмүк оҥорор.

04.12

11.12

18.12

Уус – уран оҥоһук.

Уус – уран тарбах , илгэлээх илии оҥоhуктара (3 чаас).

1. Оhуор – ойуу султата.

2. Норуоттар уус – уран оноhуктара.

3. Түмэл мала –сала.

Уус тарбах бэл маhы күллэрэр. Оhуор - ойуу суолтата. Сатабыл. Саха Өрѳспүүбүлүкэтин тѳрүт норуоттарын үгэс буолбут уус- уран оҥоhуктара. Таҥас – сап , атах таҥаhын , туттар мал киэргэтиитэ, оhуордар ааттара, суолталара, аналлара. Биллиилээх норуот маастардара.

Үгэс: иис үгэhэ, уhаныы үгэhэ.

Олоҥхо үѳрэ5э: Улуу Суорун.

Хартыынанан үлэ: Владимир Семенович Карамзин. Саха оhуора.

Мария Лукина. Сахалыы натюрморт.

Эбии матырыйаалы туhаныы.Интернет – ресурсаларыттан, эбии литератураттан Саха сирин норуоттарын үгэс буолбут уус – уран оҥоhуктарын туhунан матырыйаал хомуйар уонна уруокка туттар.

Билсэр. Норуот маастардарын уонна кинилэр үлэлэрин кытта билсэр.

Ырытыы. Оhуор арааын ырытар, чинчийэр. Таҥас – сап , атах танаhын , туттар мал киэргэтиитин , оhуордарын ааттарын , суолталарын , аналларын туhунан ырытар.

25.12

15.01

22.01

Таҥас – сап (3 чаас).

1.Норуотум таннар танаһа.

2. Танас киэргэлэ – симэ5э.

3. Түмэллэр.

Норуотум таннар танаhа.

Таҥаска киэргэл – симэх . Таҥаhы сабы ойуулуурга аналлаах оhуордар. Тыhы , тириини имитии, таҥастааhын туhунан ѳйдѳбүл. Түүлээх таҥаhы , атах таҥаhын кѳрүү – харайыы.

Υгэс: тириини таҥастааhын.

Сиэр – туом: таҥныы.

Хартыынанан үлэ: Валериан Романович Васильев. Маастардар.

Биллибэт маастар. Кычым. Чаппараах.

Бэйэ дьарыга: Музей.

Билэр.Кыhыҥҥы уонна сайыҥҥы таҥас суолтатын билэр.

Кэпсэтии. Таҥаска киэргэл – симэх , оhуор туhунан быhааран кэпсиир.

Практическай үлэ. Түүлээх таҥаhы, атах таҥаhын кѳрүү – харайыы.

Кэпсээhин. Талан ылан биир музей туhунан эбии матырыйаалы туhанан кэпсиир.

29.01

05.02

12.02

Өбүгэм аhа – үѳлэ

(3 чаас).

1. Балык ас.

2. Эт ас.

3. Υүнээйи ас.

Тѳрѳѳбүт сир бараммат аhа – үѳлэ.

Саха сирин норуоттарын үгэс буолбут астара. Омуктар астарын уратыта. Ас арааhа: эт (ынах , сылгы, таба), балык, үүнээйи ас. Аhы астааын технологиятын кытта билсиhии. Бэйэ норуотун тѳрүт аhын астааhын.

Араарыы уонна бѳлѳхтѳѳһүн . Аhы эт (ынах, сылгы, таба), балык, үүт ас диэн араарар, сѳпкѳ ааттаан бѳлѳхтүүр.

Билсиhии. Аhы астааhын технологиятын кытта билсиhии.

Оҥорон кѳрдѳрүү. Бэйэ норуотун тѳрүт аhын астаан кѳрдѳрүү.

Билэр.Доруобуйа5а туhалаах аhы арааран билэр.

Астыыр. Судургу аhы астыыр.

19.02

26.02

05.03

Оонньуурдар , оонньуулар (2 чаас).

1. Өбүгэ оонньуулара.

2. Остуол оонньуута.

Норуотум оонньуурдара .

Норуот үгэс буолбут оонньуулара ,

кѳрүҥнэрэ , ааттара (ѳй уонна таайсыылаах , күргүѳмнээх уонна тэрээhиннээх, хамсаныылаах оонньуулар). Норуот оонньууларын үѳрэтии.

Алгыс. бухатыырга алгыс.

Үгэс. Тѳрүт хамсаныылар ( кэдэйэн түhүү, сүүһү тобукка тиэрдии, чиккэччи тэбии).

Хартыынанан үлэ: Элляй Семенович Сивцев. О5унан ытыы.

Эбии матырыйаалы туhаныы.Кинигэ, интернет матырыйаалларын булар киэҥник туhанар.

Билэр. Илии , атах оонньууларын билэр.

Бѳлѳхтѳѳһүн.Хотугу олохтоох норуот оонньууларын , остуол оонньууларын бѳлѳхтүүр.

Талыы.Норуот оонньууларын талан үѳрэтэр.

12.03

19.03

Норуот ырыата – тойуга.

Ырыа – тойук – киhи арахсыспат до5оро.

(3 чаас).

1. Норуот үӊкүүтэ.

2. Ырыа до5уһуоллаах үҥкүүлэр.

3. Норуот ырыата – тойуга – театрга.

Норуот үҥкүүтэ.

Саха сирин норуоттарын ырыа до5уhуоллаах үкүүлэрэ(оhуокай,hээдьэ, лондол, хэйро, гасигор уо.д.а.) .

Үгэс: оhуокай хаамыыта.

Хартыынанан үлэ: Владимир Семенович Карамзин. Оhуокай.

Михаил Михайлович Носов. Саха былыргы үҥкүүтэ.

Бѳлѳхтѳѳһүн.. Саха Өрѳспүүбүлүкэтин норуоттарын ырыа до5уhуоллаах үҥкүүлэрин уратыларын , маарыннаhар ѳрүттэрин тэҥниир.

Толоруу.Саха сирин норуоттарын ырыа до5уhуоллаах үҥкүүлэрин толоро үѳрэнэр.

Эбии матырыйаалы туhаныы.Интернети, эбии литератураны туhанан матырыйаалы хомуйар.

02.04

09.04

16.04

Олоҥхо – улуу айымнньы (4 чаас).

1. Олоҥхо ытык ѳйдѳбүллэрэ.

2. Олоҥхо тыла. Алгыс.

3. Олоҥхону толоруу уонна толоруу.

4. Театр – норуот искусствотын кѳрүҥэ.

Саха норуотун тылын ууhун сүмэтэ – олоҥхо. Олоҥхо ытык ѳйдѳбүллэрэ. Олоҥхо тыла. Алгыс. Отуор.

Олоҥхону туруоруу уонна олоҥхону туруоруу уратылара.

Алгыс: Аал – уот иччитигэр , айанньыкка.

сиэр – туом: алгыhы иҥэрии.

Хартыынанан үлэ: Владимир Семенович Карамзин.

Ньургун ырыата.

Иннокентий Юрьевич Пестряков.

Алгысчыт.

Иван Иванович Попов. Хотун ийэ. (Е.П. Чехордуна «Олоҥхо тыла - ѳһѳ» кинигэтиттэн).

Билсиhии.Олоҥхо үс дойдутугар кимнээх олороллорун билсэр.

Истии. Олоҥхону истэ үѳрэнэр.

Иhитиннэрии. Бѳлѳ5үнэн талбыт театрдарын туhунан иhитиннэрии оҥороллор.

23.04

30.04

07.05

14.05

Бырайыактыыр үлэ

(2 чаас).

«……….» тиэмэ5э бырайыактыыр үлэ оҥоhуллар.

Ситиһиибитин сыаналыыбыт, билиибитин бэрэбиэркэлэнэбит.

Таабырын таайыылара.

21.05