Разработка урока по казахскому языку в малокомплектной школе «Қыс» , Есімдік

Сабақ мақсатары:

Білімдік мақсаты: есімдік сөз табы туралы теориялық білім беруге, есімдіктердің түрлерін ажырата білуге себеп болу.

Дамытушылық мақсаты: жаңа технологияларды басшылыққа ала отырып, оқушылардың өз бетімен жұмыс жасау арқылы теориялық ойлауына, сөздік қорын, ойлау жүйесін дамытуға себеп болу,

қазақ тілі сабағына қызықтыру:

Тәрбиелік мақсаты: Отаның сүюге, ұлттық салт-санасың, ұқыптылыққа, ізденімпаздыққа тәрбиелеуге себеп болу.

Түрі: жаңа білім меңгерту.

Әдісі: Ұжымдық, сөздік.

Көрнекімі: Ә. Кастеевтің «Қыс», «Қыс таулары» суреттері, оқулық, интерактивті тақта, маршруттық парақ, бағалау парағы, сөзжұмбақ.

Пәнорлық байланыс:әдебиет.

Сабақтың барысы.

Үйымдастыру кезені.

Кезекшінің монологы.

Мұғаліммен жұмыс.

Тіл дамыту.

«Қыстың келбеті» .

- Суретте қандай жыл мезгілі бейнеленген?

- Ауа райы қандай болады?

- Қандай ақын қыстын бейнесін жазған?

( Абай Құнанбаев)

Өленнің үзіндісің оқы

- Жылдың ең қысқа күні мен ұзақ түні қай айда болады?

- Жыл басы, қыстың дәл ортасы деп, қай айды айтады?

- Ең ызгарлы, аязы қатты кез қай айда болады?

-Қандай мақал-мәтел білесіндер?

-қандай жанылтпашты білесіндер?

Ә. Кастеевтің «Қыс», «Қыс таулары» (9 қосымша) суреттеріне қарап, қыстың бейнесін әнгімелендер.

- Қар қандай? (ақ, аппақ, күмістей жарқырайды)

- Еліміздің таулары қандай? (биіқ, көгілдір)

- Сізге бұл суреттер ұнайды ма?

Ә. Кастеев-халық суретшіміз осы еңбектерінде туған жерінің әсем табиғатын бейнелеген. Биік таулар көгілдір аспанға кіріп,ұлпа қармен жамылып тұр.ағаштар ұзын ақ көйлектерін киіп билеп тұрғандай.жер үсті аппақ көрпесін жамылып, күннің көзіне күмістей жарқырап жатыр.бәріде сүттей таза,ақ. Біздің еліміз қандай тамаша!

-Қандай қортыңды айтамыз?

-Мен, сен, ол – бәріміз,

Өз Отанымызды сүйеміз!

-Біз аттарымызды айттық па?

-Қандай сөздер біз туралы айтып тұр?

-Қандай сөз табына жатады?

-Есімдік дегеніміз не?

-Сабаққа кандай мақсат қойамыз?

-Есімдіктің түрлерімен танысамыз,ажыратуға үйренеміз, сауатты жазуға,ой- пікірлерімізді дұрыс айтуға тырысамыз.

Өз бетімен жұмыс.

Сөздікті не үшін өткіземіз? (Сауатты жазу үшін, сөз қорымызды толтыру үшін )

5 сынып

Сөздік-диктант.

(қосымша 1)

6 сынып

Сөздік-диктант.

(қосымша 1)

Өзі бетімен жұмыс.

«Дұрыс» «Бұрыс»

(қошымша 2.)

Мұғаліммен жұмыс

Кесте бойынша қайталау (қошымша 2.)

VI. Сергіту сәті.

Ал қанекей бәріміз тұрайық

Бір дем алып алайық

Сен оңға қарай иілік,

Ол солға қарай иілік,

Біз алға қарай бір адым,

Отырып, тұрып алайық

Түгел жайқалайық ағашша.

Өзіміз секірейік лақша.

-Қандай есімдіктер кездесті?

VII.

Мұғаліммен жұмыс.

Сөйлем қыру (3 қосымша)

Өзі бетімен топтық жұмыс.

Шығармалардың үзіндісімен жұмыс (3 қасымша)

VIII.

Мұғаліммен жұмыс.

Мақал – мәтелмен жұмыс (4 қосымша)

Өзі бетімен жұмыс.

«Аулақ бол!» көрініске дайындалу (4 қосымша)

Өздік оқушы - өз бетімен жұмыс. (5 қосымша)

IX. Сергіту сәті.

Көрініс.«Аулақ бол!»

Қорытынды: Жаман әдеттерден жирену керек.

Тыйым сөзді тындау.

X.

Өзі бетімен жумыс. (6 қосымша)

Мұғаліммен жұмыс.

(6 қосымша)

XI.

Сабақты бекіту. (7 қосымша)

XII.Бағалау (8 қосымша)

5 сынып

Сөздік-диктант.

(қосымша 1)

1вариант.

Сіздер, мен, өзі, міне, неше, осы.

2 вариант.

Сол, біз, нешінші, өзім, анау,бұл.

Тексеру:

«5» - қате жоқ

«4» - 1 қате

«3» - 2 қате

6 сынып

Сөздік-диктант.

(қосымша 1)

1вариант.

Мынау, өзім, сендер, бәрі, ешбір, міне, ненінші, мынау.

2 вариант.

Бүкіл, өзіміз, барлық, ешқайда, өзің, түгел, неше, өзімнің

Өзі бетімен жұмыс.

«Дұрыс» «Бұрыс»

(қошымша 2.)

Жектік есімдік

Мұғаліммен жұмыс

Кесте бойынша қайталау (қошымша 2.)

- Қандай есімдік түрлерін білесіндер?

- Сөздікте жазылған есімдіктердің түрлерін ажыратындар.

Мұғаліммен жұмыс.

Сөйлем қыру (3 қосымша)

Сұрау есімдік.

Сөз тіркестерін пайдаланып, сөйлем құраңдар.

Үлгі: Мектепке кім келді?

Кім келді. Не бар. Нешінші бөлме. Неше жаста. Қайдан келді. Қайда отыр.

- Қандай сөздермен сұрақ қойылды?

- Оқулықтан тауып оқындар, бүл қандай есімдіктер?

Өзі бетімен топтық жұмыс.

Шығармалардың үзіндісімен жұмыс (3 қасымша)

Тапсырма: Қай шығарманың үзіндігі? Есімдіктің астын сызындар, оқулық бойынша есімдіктің түрін ажыратырындар.

Әкем айтушы еді: « Бүкіл жердің ұрысы, далалы жердің бөрісі болады».

– « Екі балаңыз қос бүтін қанатыныз, тірегіңіз», - деп, екі қанатын ханның балаларына береді.

Жолда келе жатып, малшылар: - Сендердің жұртта қалғандарыңды біліп, кешеден ауылдың баршасы түгел іздеуге кетіп еді, - деді.

«Мен өзім орташа адаммын, мына қаздың орта денесі маған жарайды» - деп қазды өзіне алып, оны дастархан басындағы барлық баршаға бөліп берді.

Мұғаліммен жұмыс.

Мақал – мәтелмен жұмыс (4 қосымша)

Өздік еімдік.

Мақал-мәтелді оқып, мағынасын түсіндір.Сізге белгісіз есімдіктердің астын сыз.

Өз елім - өлең төсегім.

Елөелдің бәрі жақсы,

Өз елің бәрінен жақсы.

Өзі бетімен жұмыс.

«Аулақ бол!» көрініске дайындалу (4 қосымша)

Мәтінді оқып, көрініске дайындалындар.

«Аулақ бол!»

Ербол : - Аскар екеуміз доспыз ғой , иә?!

Асқар: - Иә, доспыз.

Ербол: - Сен ешкімге айтпа, менде керемет нәрсе бар.

Асқар: - Ол не нәрсе?

Ербол : - Мінекей көрсеңші

( қалтасынан темекі көксетеді).

Асқар: - Ол не болғаның?

( шошынып) Қайдан алдың?

Ербол: - Оған көрсетпей алдым.

Асқар: - Папаңнан? Онан неге аласың, темекі деген жаман нәрсе, денсаулыққа зиянды.

Ербол: - Болса ше?! Менің папам неге тартады?

Асқар: - Ой, достым, сенің папаң жас күнінде темекіге әуестенген, сол қателігін қазір жөндей алмай жүр.

Ербол : - Ой досым, дегенмен осыны тартып көрсек қайтеді?

Асқар: - Жоқ, мұндай жаман әдеттен аулақ болғанымыз абзал. Әйтпесе денсаулығымызды құртамыз, онан да ойынымызды жалғастырайық.

(5 қосымша)

Өздік оқушы - өз бетімен жұмыс.

Берілген сөздерден, сөзтіркестерден тыйым сөздерді құр.

Тербетуге болмайды, бесікте, болмаса, ешкім.

Жүгірмендер,үйге қарай,еш уақытта,дауыс көтеріп.

Ешқашан, жыланды, өлтіруге болмайды,үйге кіріп кеткен,басына сүт құйып шағарады.

Өзі бетімен жумыс. (6 қосымша)

Сілтеу есімдік.

Сөйлемдерді оқып, қарамен жазылған сөздерге екпінді дұрыс қойып оқыңдар, оқулық бойынша есімдіктің түрін ажыратындар.

1.Мынау –Алатау . 2. Оның етегінде – Алматы қаласы . 3. Анау – үлкен-үлкен үйлер. 4. Бұл – «Қазақфильм» студиясы. 5. Ол – Әл – Фараби көшесі

Мұғаліммен жұмыс.

(6 қосымша)

Тапсырма: Қазыбек шешеннің қалмақ ханына айтқан сөзінен керекті сөзді қой.

Біз – қазақ деген мал баққан елміз,

Бірақ ..... соқтықпай, жай жатқан елміз.

..... дұшпанға басындырмаған елміз,

Басымыздан сөзді асырмаған елміз.

Атадан ұл туса, құл боламын деп тумайды,

Анадан қыз туса, күң боламын деп тумайды.

..... ұл мен қызды қаматып отыра алмайтын елміз!

Керекті сөздер: ешкімге, ешбір, ешқа.

Тексеру.

Қандай есімдіктерді қойдындар?

Мәнерлеп оқындар.

Бұл сөздер қандай оқиғаны айтады? (болымсыз, сондықтан бұл болымсыз есімдіктер)

Қандай сезіммен жазған?

Біздің еліміз қандай?

Бізді неге шақырады?

Сабақты бекіту. (7 қосымша)

1. Проблемалық сұрақ. Адамдардың қарым-қатынасына есімдіктер әсер ете ме?

2.Сөзжұмбақты шешу.

2. Вы

3. Местоимение

4. Отрицательное местоимение.

5. Возвратное

6. Неопределенное

7. Личное

8. Все

9. Указательное

10. Вопросительное

Бағалау парақтары

(8 қосымша)

Таблица 2. Карта индивидуального оценивания.

Таблица 3. Выведение итоговой индивидуальной оценки.

9 қосымша

Әбілхан Қастеев «Қыс» «Қыс таулары»