Урок

Ирон æвзаджы урок 7 –æм къласы.

Уырыссаг къорд.

«Нæ уарзон горæт!»

Темæ:«Нæ уарзон горæт!»

Урочы хуыз: рацыд æрмæг фæлхат кæныны урок

Урочы нысан:

1. Диалогон ныхасыл бакусын

2. Скъоладзаутæн сæ цæст æрдарын кæнын нæ горæты экологийы уавæрмæ;

3. Ирон æвзагмæ уарзон цæстæнгас гуырын кæнын;

4. Проектон методæй пайда кæнын урочы.

Цæстуынгæ æрмæг: интерактивон фæйнæг, дзырдуат, проектон куыстытæ.

Урочы цыд:

І. Бацæттæгæнæн рæстæг.

ІІ. Мотивацион уавæр.

1. Ахуыргæнæджы ныхас урокмæ:

- Милуангай азты дæргъы æрдз махæн лæвар кæны йæ хъæздыгдзинæдтæй. Фадат нын дæтты цæрынæн. Фæлæ адæймагæн цас фылдæр уа, уыйас æй фылдæр хъæуы. Адæймаг сарæзта, самадта стыр сахартæ, стыр заводтæ æмæ фабрикæтæ, дæттыл – электростанцæтæ. Бынат нал фаг кæны адæймагæн æмæ хъæдтæ куынæг кæнынмæ дæр бавнæлдта…

Зæххы экологи æвзæрдæр цæмæн кæны, уымæн ма ис бирæ аххосæгтæ. Мах цалдæр урочы дæргъы кусæм ацы темæйыл. Бирæ алыхуызон хъуыдытыл нæ бафтыдта иу гыццыл чызг цы экологон аргъау ныффыста, уый.

2. Ах-г: Ис нæм сæрмагонд проект урокмæ.

Табуафси, хъусæм уæм!

3. Сымахмæ гæсгæ, цæуыл цæудзæн ныхас абон нæ урочы?

( урочы темæ сбæрæг кæнын скъоладзаутимæ иумæ).

4. Нæ дарддæры куысты размæ скæндзыстæм фонетикон, лексикон зарядкæ : с, сæ,су, сы, сахар, рæсугъд, диссаг, сырдтæ,сывæллæттæ;

З, зæ,зу,зы, зæрдæ, зæрдæхæлар, зоны, завод;

Дж, джæ, джы, амондджын, маргджын, дидинджытæ;

Хъ,хъæ, хъи, хъо, хъу, хъы, хъæд, хъæды, хъæддаг, хъæу, хъæуы, хъахъхъæнын;

1. Æрлæууын ма кæнæм нæ зæрдыл дзырдуатон дзырдтæ:

(хæдзармæ куыстæй бафæрсын)

Зæрдæхæлар - добросердечный

Æцæгæйдæр - по-настоящему

Архайдтой – старались, пытались, участвовали.

Ерысты – в соревнованиях

Бырон – мусор

Маргджын фæздæг – ядовитый дым

Дæрзæг ныхас – грубое слово

ІІІ. Урочы темæйыл куыст.

1. Цыбыртæй радзурæм аргъауы мидис:

А) Скъоладзаутæ.

Æ) 1.Уæдæ цæй тыххæй у аргъау?

2.Цæй мидæг ис горæты цæрджыты проблемæ?

Дз.: Горæты цæрджыты проблемæ у сæ горæтыл кæй нал хъуыды кæнынц, уый.

Афтиддæр сæхиуыл кæй мæт кодтой.

Ф. Цæй тыххæй нæ бахъуыд аргъауы мидис зæрдыл æрлæууын кæнын?

Дз.

Ф. Цавæр нысан сæвæрдзыстæм нæ размæ абон?

Дз.( урочы нысан бæрæг кæнæм скъоладзаутимæ иумæ)

2. Тексты мидис хорз хъуыды кæнут æви нæ, уый сбæрæг кæндзыстæм дарддæр.

(хъуыдыйады ссар уæлдай дзырд)

1.Уыдис иу æвзæр хорз алæмæты рæсугъд сахар.

2.Сахары цардысты æнамонд амондджын æмæ рынчын æнæниз адæм.

3.Уыдон уыдысты тынг æнамонд тынг амондджын адæм.

4.Уыцы сахары цард уыд хорз æвзæр адæм.

5.Сæ горæты самадтой гыццыл стыр рæсугъд заводтæ.

6.Цасдæр рæстæджы фæстæ ахæм цард сæ зæрдæмæ тынг цыд нал цыд…

3. Диалоджы хуызы скъоладзаутæ фæрсынц кæрæдзийы:

4. Фæйнæгыл фыст сты эпиграфтæ:

А) кæсæм сæ иумæ:

Есть такое твердое правило,- сказал мне после Маленький принц.- Встал поутру, умылся, привел себя в порядок – и сразу же приведи в порядок свою планету.

Антуан Де Сент- Экзюпери «Маленький принц»

Сыстадтæ райсомæй, баазылдтæ дæхимæ –æмæ уайтæккæ базил дæ зæхмæ, къоримæ.

Дзæуджыхъæу

Нæ уарзон Дзæуджыхъæу, дæуæй

Зæххыл рæсугъддæр горæт нæй.

Дæ Теркæй зарагдæр нæй дон.

Фæрнæй уæд дзаг дæ алы бон.

Дзасохты М.

Æ) куыд ис бамбарæн эпигрæфтæ?

Дæ алыварс æрдзмæ дæр зилын хъæуы.

Кæд ды уарзыс сыгъдæгдзинад, уæд æй зæхх дæр уарзы

Б) цæмæн сæ райстам нæ абоны урокмæ?

5 . Къордты куыст. Скъоладзаутæ кусынц дыууæ къордæй. Сæ хæс уыдис ратæлмац кæнын лæвæрд хъуыдыйæдтæ.

(Фыццаг къорды архайынц лæмæгъдæр скъоладзаутæ. Сæ хъуыдыйæдты бæрц у къаддæр.)

1.Сахары цæрджытæ бамбæрстой, цæй мидæг ис амонд.

Жители города поняли, в чем заключается счастье

2. Хъæуы уарзын æмæ хъахъхъæнын дæ алыварс чи ис, уыдоны.

Надо любить и ценить тех, кто тебя окружает.

3.Хъæуы уарзын сабиты æмæ сырдты.

Нужно любить детей и зверей.

4.Хъахъхъæнын æмæ уарзын горæт.

Беречь и любить свой город.

5.Инженертæ самадтой сыгъдæггæнæн заводтæ.

Инженеры построили очистительные заводы.

6.Дохтыртæ бацамыдтой, хи куыд дарын хъæуы, цæмæй ма рынчынтæ кæной.

Доктора объяснили, как себя оберегать от болезней.

7.Ахуыргæндтæ- экологтæ бацамыдтой хи дарыны æгъдæуттæ сахары.

Ученые- экологи объяснили правила поведения в городе.

8.Баххуыс кодтой бамбарын сæ горæты.

Экологи помогли понять город.

9.Горæт ногæй ссис хурджын æмæ цъæх.

Город снова стал солнечным и зеленым.

10. Адæм аивтой æмæ горæт аивта.

Люди изменились и город изменился.

(Дыккаг къорды архайынц тыхджындæр скъоладзаутæ. Сæ хъуыдыйæдты бæрц у фылдæр.)

1.Ахæм бон ралæууыд æмæ сахары адæм кæрæдзи нал уыдтой.

Наступил такой день, когда люди не смогли увидеть друг друга.

2.Заводты трубатæ уагътой тар фæздæг.

Трубы заводов выпускали темный дым.

3. Заводты трубатæ уагътой маргджын фæздæг.

Заводские трубы выпускали ядовитый дым.

4.Сахар тар мигъы бын фæци.

Город погрузился в темный туман.

5.Адæмы не вдæлыд сæ сахармæ базилын.

Людям было некогда уделить внимание городу.

6.Адæм сæ куыстытæ кодтой.

Люди занимались своими делами.

7.Адæм сæ куыстытæм тагъд кодтой.

Люди торопились на работу.

8.Сывæллæтты худын фесæфт горæтæй.

Из города исчез детский смех.

9.Сырдæ фæстæмæ схъæддаг сты.

Звери опять стали дикими.

10.Зайæгойтæ бахус сты.

Растения засохли, высохли.

11.Фесæфтысты зайæгойтæн сæ алæмæты хуызтæ.

Растения потеряли свой чудесные цвета.

12.Адæм арæхдæр хылтæ кодтой.

Люди стали чаще ссориться.

13.Сæ цардæй амонд ацыд.

Из их жизни счастье ушло.

14. Адæм фарстой: «Цы у амонд?»

Люди спрашивали : «Что такое Счастье?»

15.Сахар ныгъуылд быроны бын.

Город утопал в мусоре, грязи.

1. Аулæфтæн рæстæг. Скæнын дзырдбыд интерактивон фæйнæджы æххуысæй.

7. Хи ныхæстæй дзурынмæ. Къордтæй равзарын фæйнæ адæймаджы, кæцытæ радзурдзысты тексты хай хи ныхæстæй.

І. Иу райдзаст горæты цардысты амондджын æмæ зæрдæхæлар адæм.

Адæм рæзын кодтой алæмæты зайæгойтæ, уыдысты сырдтимæ хæлар. Уыцы сахары рæзыдысты æнæниз, зондджын æмæ рæсугъд сывæллæттæ. Адæмæн нал цыд ахæм цард сæ зæрдæмæ.

ІІ. Самадтой стыр заводтæ, кæцытæ сæ бырон калдтой сахары цæугæдæтты. Фылдæр цæуын райдыдтой машинæтыл.

Сæвæрдтой сæ горæты бирæ станцæтæ артагæн.

7.1 Уыцы рæстæг иннæтæ цæттæ кæнынц фæйнæ æртæ фарстайы кæрæдзимæ (диалогон ныхасыл бакусын).

8. Къордтæй лæмæгъдæрæн бар раттын куысты хуыз равзарын:

А. Ссар уæлдай дзырд хъуыдыйады.

1.Иу æвзæр хорз алæмæты рæсугъд сахар.

2.Сахары цардысты æнамонд амондджын æмæ рынчын æнæниз адæм.

3.Уыдон уыдысты тынг æнамонд тынг амондджын адæм.

4.Уыцы сахары цард уыд хорз æвзæр адæм.

5.Сæ горæты самадтой гыццыл стыр рæсугъд заводтæ.

Æ. Сраст кæн рæдыд:

Рæссугъд, шахары, сардысты, рæзын коттой, сырды æвжаг, хорж æмбæрстой, уыдон шамадтой, цæуынц машинæтæй, сæ бырон калттой.

Ах-г: Абон нæм нæ урокмæ æрбацыд æрыгон ахуыргонд. … бацæттæ кодта наукон куыст на горæты экологон уавæры тыххæй. Табуафси.

ІІІ. Хатдзæгтæ скæнын:

Фæйнæгыл ис æнахуыр цыппаркъуымонтæ. Уыдон хъæуы байгом кæнын. Баст сты нæ абоны урочы æрмæгимæ.

ІY.Кæронбæттæн (рефлекси) :

1. Цы фехъуыстат ногæй урочы?

2. Цы фæцыд уæ зæрдæмæ?

3. Кæм спайда кæндзыстут уæ зонындзинæдтæй?

4. Цавæр хъуыдытыл уæ бафтыдта нæ абоны урок?

5. Уæ арфæтæ нæ горæтæн…

Уарз дæ горæт!

Хъахъхъæн æрдз!

Хъахъхъæн дæ горæт!

Бырон ма кæн!...

Y. Хæдзармæ куыст :

Лæвæрд дзырдты æххуысæй цыбыр нывæцæн æрхъуыды кæнын.

YІ. Бæрæггæнæнтæ сæвæрын.

Уæлæмхасæн æрмæг.

Дзырдуат къордты кусынæн, нывæцæн фыссынæн.

1.

Сахар –город

Райдзаст - светлый

Цардысты - жили

Амондджын - счастливые

Зæрдæхæлар - добросердечные

Æцæгæйдæр – по-настоящему

Рæзын кодтой - растили, выращивали

Алæмæты - чудесный, удивительный

Зыдтой – знали

Уыдысты – были

Семæ хæлар - с ними дружны

Амадтой – строили

Самадтой построили

Архайдтой - старались, пытались, участвовали

Ерысты – в соревнованиях

Цин кодтой - радовались

Æнæниз - здоровый

Зондджын - умный

Хорз æмбæрстой - хорошо понимали

Дæрзæг ныхас – грубое слово

Цасдæр рæстæджы фæстæ - спустя (через) некоторое время

Ахæм цард - такая жизнь

Бырон - мусор, отходы

Къахæй цæуын - ходить пешком

Артаг- горючее, топливо

Маргджын фæздæг- ядовитый дым

Тар мигъ- темный туман

Æнæхъæн - целый

Адæмы не вдæлыд - у людей не было времени

Ахъуыды кæнын - подумать

Тагъд кодтой - спешили

2.

Ралæууыд ахæм бон - настал (наступил) такой день

Маргджын фæздæг- ядовитый дым, смог

Æнæхъæн сахар- целый город

Тагъд кодтой –спешили

Уыдон –они

Сывæллæтты худын – детский смех

Сырдтæ – звери

Фесæфт – пропал

Фесæфтысты – пропали

Арæхдæр- чаще

Хыл кæнын- ссориться

Рынчын кæнын райдыдтой - начали болеть

Амонд ацыд- счастье ушло

Цы у амонд? - что такое счастье?

Цыдысты сæ горæты уынгты - ходили по улицам города

Агуырдтой дзуапп - искали ответ

Нæ лæвæрдта дзуапп – не давал ответа

Не мбæрста адæмы –не понимал людей

3

Горæты цæрджытæ- жители города

Бамбæрстой - поняли

Æцæг амонд - настоящее счастье

Цы у?- что такое?

Уарзын æмæ аргъ кæнын – любить и ценить

Уарзын сабиты – любить детей

Уарзын сырдты - любить зверей

Хъахъхъæнын - беречь, оберегать

Фылдæр цæстæнгас здахын - уделять больше внимания

Хи куыд дарын хъæуы – как себя вести

Инженертæ самадтой- инженеры построили

Сыгъдæггæнæн амаддзагтæ - очистительные сооружения

Дохтыртæ ахуыр кодтой – врачи обучали (учили)

Хи хъахъхъæнын – беречь (оберегать) себя

Баххуыс кодтой равзарын (бамбарын) - помогли разобраться

Сахуыр кодтой- научили

Адæм аивтой- люди изменились

Ногæй ссис- снова стал

Хурджын æмæ цъæх- солнечный и зеленый

Адрес публикации: https://www.prodlenka.org/metodicheskie-razrabotki/613735-urok