Конспект непрерывной образовательной деятельности Тема: «Уалдзæг мæ Райгуырæн бæстæйы»

Муниципальное бюджетное дошкольное образовательное учреждение
«Детский сад №15 с. Октябрьское» МО Пригородный район

РСО – Алания

Конспект непрерывной образовательной деятельностиТема: «Уалдзæг - мæ Райгуырæн бæстæйы»

Подготовила и провела воспитатель (по обучению детей осетинскому языку) Букулова З.С.

26.05.2021г.

Нысантæ:
1. Сывæллæтты дарддæр зонгæ кæнын Цæгат Ирыстоны æрдзы рæсугъддзинадимæ;
2. Сæвзæрын кæнын уарзондзинады æнкъарæнтæ нæ Райгуырæн бæстæмæ;
3. Сывæллæтты дарддæр зонгæ кæнын хосгæнæн кæрдæджытæ цы пайда хæссынц адæймагæн, æмæ сæ куыд хъахъхъæнын хъæуы;
4. Базонгæ кæнын сабиты ног дзырдтимæ:
къаппа-къоппа - одуванчик;
цайгæрдæг - зверобой;
дугъы сыф - подорожник;
битæына - мята;
пысыра - крапива.
Ахуыры сахаты нывæст.
Сывæллæттæ ирон музыкæмæ хъусгæйæ бацæуынц залмæ æмæ зæгъынц уасджытæн: Уæ бонтæ хорз!

Хъомылгæнæг: Сабитæ, абон мах ацæудзыстæм балцы, æмæ фендзыстæм æрдзы рæсугъддзинад.
Рæсугъд зылды алæууæм æмæ не' нгуылдзтæй ахъазæм.

• "Мах стæм хъæлдзæг бинонтæ"

Мæнæ ахæм бинонтæ
Ацы æнгуылдз мæ дада
Ацы æнгуылдз мæ нана
Ацы æнгуылдз мæ фыд
Ацы æнгуылдз мæ мад
Ацы æнгуылдз мæ æз!
Мах стæм хъæлдзæг бинонтæ,
Мах стæм хъæлдзæг бинонтæ.

• "Æнгуылдзтæ"
  "Ацы æнгуылдзмæ фынæй цæуы
  Ацы æнгуылдз сынтæгмæ багæпп кодта.
  Ацы æнгуылдз æрхуысыдис
  Ацы æнгуылдз бафынæй.
  Гыццыл æнгуылдз кæуын райдыдта:
  Фынæй мæм цæуы, фынæй мæм цæуы
  Æмæ иууылдæр бафынæй сты.
  Хур ракастис æмæ иууылдæр райхъал сты"

Хъомылгæнæг: Сабитæ уæхи бацæттæ кæнут, уæ цæстытæ æрцъынд кæнут æмæ лæмбынæг байхъусут.
"Сæумæрайсом…
Бæрзонд айнæг къæдзæхтæ, æнусон цъититæ, цъæх - цъæхид арв.
Арвыл цæргæстæ тæхынц, тар хъæдтæ, уæрæх быдыртæ, сæр - сæргæнаг хæххон дæттæ.
Фестадыстæм хохрæбын
Æрбадымдта уазал дымгæ, бæлæсты къалиутæ тилы, цъиутæ æрæнкъард сты. Райдыдта къæвда уарын.
Дардæй райхъуыстис хъæдхойы къупп - къупп. Хъæддаг сырдтæ дæр нымбæхстысты къутæрты бын. (сабитæ æрæмбæхсынц).
Уалынмæ хур æрбакаст Адайы хохæй.
Хъæддаг сырдтæ иууылдæр рацыдысты къуыбырмæ æмæ сæхи тавынц хурмæ. (Сывæллæттæ сæ къухтæ сисынц хæрдмææмæ сæ тавынц хурмæ)
Сабитæ, уæхи схъарм кодтат?
Цы федтат сабитæ, хохрæбынмæ куы бацыдыстæм уæд?
Сывæллæттæ:Мах федтам: цъиутæ, бæлæстæ, дон, хæхтæ, тæрхъус рацæйлыгъд, арс йæ лæппынимæ хъазын, рувас йæ лæппынимæ фынæй кодта, æхсæрсæттæг æхсртæ хордта.
Хъомылгæнæг: Сабитæ уæдæ уый уыдис мæ Райгуырæн бæстæ, мæ уарзон Ирыстон. Сымах уарзут уæ Райгуырæн бæстæ? Æмæ йæ цæмæн уарзут?
Сывæллæттæ:
1. Æз уарзын Ирыстон, уымæнæмæ дзы ис бæрзонд хæхтæ;
2.Æз уарзын Ирыстон, уымæнæмæ дзы ис сæр - сæргæнаг хæххон дæттæ;
3.Æз уарзын Ирыстон, уымæнæмæ йææрдз у тынг рæсугъд;
4.Æз уарзын Ирыстон, уымæнæмæ бæрзондæй кæсынцæнусон цъититæ;
5.Æз уарзын Ирыстон, уымæнæмæ дзы ис рагон мæсгуытææмæ заппадзтæ;
6.Æз уарзын Ирыстон, уымæнæмæ дзы ис тар хъæддтæ, дидинæгджын фæзтææмæ уæрæх быдыртæ;
7.Æз уарзын Ирыстон, уымæнæмæ Ирыстон у ирæтты зæх, ирон адæмы уæзæг;
8.Æз уарзын Ирыстон, уымæнæмææз дæн ирон, нæ фыдæлтæ дæр уыдысты ирæттæ;
9. Æз уарзын Ирыстон, уымæнæмæ Ирыстон у, ирон адæмы къона, нæ цæрæн бынат;
10. Æз уарзын Ирыстон, уымæнæмæ Ирыстоны хæхх у ирон зæхх, хæхтæ дæр сты ирон хæхтæ, дæттæ дæр сты ирон дæттæ.
Хъомылгæнæг:Мæнæ цы рæсугъд ныхæстæ загътам Ирыстоны тыххæй, фæлæ мА зæгъут цы уæлдай ис хæхтæ æмæ быдыртæй? Цæмæй конд сты хæхтæ?
Сывæллæттæ:Хæхтæ конд сты дуртæй, уым ницы зайы. Быдырты зайы кæрдæг, бæлæстæ, дидинджытæ.
Хъомылгæнæг:Æмæ уæдæ куыд бамбарæм æнусон цъититæ цы сты уый?
Цæмæн сæ афтæ хонæм?
Сывæллæттæ: Уым æруары бирæ мит, уым у тынг уазал, æмæ мит уым тайгæ нæ кæны.
Хъомылгæнæг: Иттæг хорз сабитæ. Фæлæ ма мын æй зæгъут, цавæр афон у ныртæккæ?
Сывæллæттæ: Ныртæккæ у уалдзæг.
Хъомылгæнæг: Æмæ йæ цæмæй базыдтат уалдзæг у уый?
Сывæллæттæ: Кæрдæг фæцъæх, бæлæстыл фæзындис сыфтæртæ æмæ дидинджытæ, хур тынгдæр тавы, уары къæвдатæ, цъиутæ ртахтысты хъарм бæстæй, нæ уæлæ кæнæм рог дзаумæттæ.
Хъомылгæнæг: Абон та боныхъæд цахæм у?
Сывæллæттæ:Абон у хурбон.
Хъомылгæнæг: Сабитæ ныр та нæ балц дарддæр акæнæм æрдзы хъæбысмæ. (Доны сæртæ арæхсгай рахизут цæмæй уæ доны мачи ныххауа
Сабитæ хизынц доны сæрты)
Мæнæ рбахæццæ стæм хъæдмæ.
Куыд кæсын афтæмæй бафæлладыстут æмæ скæнæмфæлладуадзæн хъазт.
"Хъæдмæ"
Бахызтыстæм хъæдмæ мах
Фембæлдыстæм къогъотыл
Къухтæ хæрдмæ къæрц, къæрц, къæрц
Къухтæ бынмæ къæрц, къæрц, къæрц
Дарддæр хъæды мах цæуæм
Фембæлдыстæм арсыл мах
Къухтæ къæбутыл æвæрæм
Æмæ къахфындзтыл цæуæм.
Дарддæр хъæды мах цæуæм
Бахæццæ стæм донбылмæ.
Цъиутæ донбыл бадынц
Иу, дыууæ, æртæ, цыппар
Тынг рæвдз зонæм мах гæпп, гæпп, гæпп
Хъомылгæнæг: Сывæллæттæ хъæдмæ куы бахæццæ стæм уæд уым цавæр уынæртæ фехъуыстам?
- Къогъотæ куыд кодтой? (з-з-з-з-з)
- Арс та куыд кодта? (у-у-у-у-у)
- Цæугæдæттæ та куыд кодтой? (сыр-сыр-сыр)
- Дымгæ та куыд кодта? (у-у-у-у-у)
- Цъиутæ та куыд кодтой? (цъыбыр-цъыбар, цъыбар - цъыбур)
- Дуртæ та куыд кодтой? (гуыбар - гуыбыр, гуыбар - гуыбыр)
Хъомылгæнæг: Сабитæ, Ирыстоны æрдз у хъæздыг. Æрмаæст дæттæ, быдыртæ, хъæддæ, фæлæ ма дзы зайы хосгæнæн кæрдæджытæ. Мæнæ мА лæмбынæг æрбакæсут фæйнæгмæ. (Фæйнæгыл æвдыст цæуынц хосгæнæн кæрдæджытæ:Къаппа-кæоппа сывæллæттæ, зæгъут - ма йæ цæвæр дидинæг у уый?
Сывæллæттæ: Уый у къаппа - къоппа.
Хъомылгæнæг: къаппа - къоппа у хосгæнæн кæрдæг. Уымæй дзæбæх кæнынц: (ахсæн æмæ игæр)
Мæнæ уый та у дугъы сыф. Уымæй дæр хос кæнынц игæр æмæ ахсæны низтæ.
Мæнæ ма æрбакæсут ацы кæрдæг цы дидинджы тæф кæны. Уый у битъына.
Дзæбæх кæны ахсæн æмæ куылфы дзаумæттæ.
Мæнæ ацы кæрдæг та у пысыра. Пысырайæ дзæбæх кæнынц сæры хъуынтæ, цæмæй дзæбæх рæзой.
Алы кæрдæгæн дæр ис уидæгтæ, зæнг, сыфтæртæ æмæ дидинсыфтæ.
Сабитæ ацы кæрдæджыты хъæуы хъахъхъæнын, уымæн æмæ уыдон сты хосгæнæн кæрдæджытæ.
(Сывæллæттæ равдисын къаппа - къоппа, пысыра, дугъы сыф, битъына)
Сюрпризон момент:
Фæзындис Нана.
Йæ чыргъæды хосгæнæн кæрдæджытæ.
Сабитæн æвдисы къаппа - къоппа.
Чи радзурдзæн æмдзæвгæ.
Хъомылгæнæг: Нана, нæ сабитæ æрцæттæ кодтой æмдзæвгæтæ, æмæ ма сæм байхъус.

• "Къаппа - къоппа къæбæлдæыг" - (одуванчик)
  "Сæумæрайсом умæлдзыд
  Исчи дæм куы бавналы
  Уæд фæйнæрдæм атæхыс"

• "Дугъы сыф" - (подорожник)
  "Йæ сыф ын куы ратонæм
  Разынынц йæ тæгтæ
  Уыцы тæгтæ хонæм
  Дугъæтты фæндæгтæ"

• "Битъына" - (мята)
  "Битъына та чи нæ зоны
  Цъæх сыфтæр кæрдæг
  Алчи дæр дзы ратоны
  Цай цым сæрд æмæ зымæг"

• "Пысыра" - (крапива)
  "Хистæрты иу афæрсут
  Пысыра куыд хæрзад у
  Адджын æй куыд фæхонут
  Хæрынæй йыл нæ ауæрдут"

• "Цайгæрдæг" - (зверобой)
  "Уалдзæджы йæ тонæм
  Цай цымынæн хорз
  Ноджы ма йæ хонæм
  Сæдæ низы хос"

Нана: Стыр бузныг сабитæ, танг рæсугъд æмдзæвгæтæ радзырдтат, фæлæ мА мæ чыргъæды ис сусхъæды дидинджытæ, сымах уæ куыст кæнут æз уын нартæккæ цай скæндзынæн сусхъæды дидинджытæй. Сусхъæды дидинджытæй цай у хорз, куы фæрынчын уат, хуыфæгæн, рæуджытæн.
Хъомылгæнæг: Сабитæ, мах цалынмæ Нанаимæ ныхас кодтам, уæдмæ мæнæ ацы къуыбырыл сабитæ хъазыдысты æмæ цас диссæгтæ ныуагътой сæ фæстæ: гæххæдытæ, дзæкъултæ, банкæтæ, агуывзæтæ, къоппытæ. Бакæсут ма - сæ арт хуыссын дæр нæ акодтой. Афтæ гæнæн ис сабитæ?
Сывæллæттæ: Нæй гæнæн. Афтæмæй бæлæстæ басудзысты, нал уыдзæн кæрдæг, дидинджытæ, цæрæгойтæ, цъиутæ.
Хъомылгæнæг: Æмæ сымах та уæхи куыд дардзыстут æрдзы хъæбысы?
Сывæллæттæ: Бæлæстæ нæ цъæл кæндзыстæм, цъиутæ нæ мардзыстæм, дидинджытæ нæ тондзыстæм, арт иу ахуыссын кæндзыстæм, нæ фæстæ уи бафснайдзыстæм.
Хъомылгæнæг: Бузныгсывæллæттæ.
Абоны ахуыртæм уæхи хорз бацæттæ кодтат. Уæ зæрдæмæ фæцыдис нæ балц?
Æмæ цы фæцыдис уæ зардæмæ? (сабитæ дзурынц)
Фæзындис Нана æмæ сывæллæттæн дæтты цай сусхъæды дидинджытæй.
Сывæллæттæ:
Бузныг Нана.
Хæрзбон!
Нæ иннæ фембæлдмæ!

Адрес публикации: https://www.prodlenka.org/metodicheskie-razrabotki/492083-konspekt-nepreryvnoj-obrazovatelnoj-dejatelno